Sayıştay’dan Bakanlığa mera denetimi! Kaynaklar atıl, gelirler amaç dışı kullanılmış

Sayıştay 2024 yılında Tarım ve Orman Bakanlığında yaptığı denetimlerde, sadece Tokat’ta bir adet mera ıslah ve geliştirme projesi yapıldığını tespit etti, köy ve belediyelerin mera ıslahı için tahsil ettiği paraların amaç dışı kullanıldığını belirledi.

Raporda, mera gelirlerinin amacına uygun olarak kullanılması için Mera Yönetim Birliklerinin kurulması önerildi.

SAYIŞTAY TESPİTİ Sayıştay raporunda şöyle denildi: “Mera, yaylak ve kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlakların sürdürülebilirliğinin sağlanması ve verimliliğinin artırılmasına yönelik olarak, ilgili köy ve belediyelere ıslah ve geliştirme çalışmalarında kullanılmak üzere mera mevzuatı uyarınca gelir elde etme imkanı sağlanmış olmasına karşın elde edilen bu gelirlerin takip edilmediği ve amacına yönelik olarak kullanılamadığı tespit edilmiştir.” GELİR SADECE ISLAH İÇİN KULLANILMALI Raporda Mera Kanunu hatırlatıldı, “Amaç dışı kullanılmak suretiyle vasıfları bozulan mera, yaylak ve kışlakları tekrar eski konumuna getirmek amacı ile yapılan veya yapılacak olan masraflar sebebiyet verenlerden tahsil edilir.

Yapılan masraflar karşılığı tahsil edilen tutarlar genel bütçeye, yapılacak olan masraflar karşılığı tahsil edilen tutarlar ise il müdürlüklerince hazırlanan ıslah projelerine uygun olarak o yerin ıslah çalışmalarında kullanılmak üzere köy sandığında veya belediye bütçesinde açılacak hesaba gelir kaydedilir.” ifadeleri kullanıldı.

SADECE TOKAT’TA BİR PROJE YÜRÜTÜLMÜŞ Raporda görüşmeler yapıldığı, köy ve belediyelere yatırılan, ıslah ve geliştirme amacıyla kullanılması gereken mera gelirlerinin bu amaçla kullanılıp kullanılmadığının araştırıldığı belirtilerek, “2024 yılında sadece Tokat ilinde bir adet ıslah ve geliştirme projesi yürütüldüğü bilgisi alınmıştır.” denildi.

Köylere yatırılan bedellerin tespitinin mümkün olmadığı belirtilen raporda, belediyelere yatırılan mera gelirlerinin miktarını tespit amacıyla bir çalışma yürütüldüğü, sadece yevmiye kayıtları Sayıştaya intikal eden belediyelerin 2023 ve 2024 yıllarında elde ettikleri gelirlerin tespit edildiği belirtiliyor.

Raporda şunlar kaydediliyor: “30 belediyenin mera gelirlerinden 2024 yıl sonu itibarıyla 8.744.316,66 TL tespit edilebilen alacağı bulunmaktadır.

İlgili belediyelerdeki muhasebe kayıtlarının hata ve yanlışlıkları bir yana bırakıldığında dahi mera ıslahında kullanılmak üzere belediye hesaplarında her yıl biriken bir kaynak bulunmakla birlikte, bu kaynakların ıslah ve geliştirme projelerinde kullanılamadığı anlaşılmaktadır.

MERA YÖNETİM BİRLİKLERİ ÖNERİSİ “Köy tüzel kişiliklerine ait hesaplarda da benzer şeklide bir kaynağın birikmesi muhtemeldir.

Ancak köy veya belediye hesaplarında bulunan kaynakların mera ıslah ve geliştirilmesinde kullanılabilmesi için gerekli olan Mera Yönetim Birliklerinin kurulamaması nedeniyle, alternatif herhangi bir usul de geliştirilmediğinden, belediye ve köy tüzel kişiliklerinde biriken kaynaklar atıl olarak kalmaktadır.” Raporda, Mera Yönetim Birliklerinin kurulması önerildi:  “Mera, yaylak ve kışlak alanları ile umuma ait çayır ve otlakların sürdürülebilirliğinin sağlanması ve verimliliğinin artırılmasına amacıyla ilgili mevzuat uyarınca köy veya belediyeler tarafından elde edilen mera gelirlerinin amaçlarına uygun olarak mera, yaylak ve kışlakların ıslah ve geliştirilmesi projelerinde kullanılması için-Mera Yönetim Birliklerinin kurdurulmasının sağlanması,-mümkün olmaması durumunda, hesaplarda biriken gelirlerin amacına doğrultusunda harcanabilmesi için yetkili ve sorumlu olacakların mevzuatla belirlenmesi gerektiği değerlendirilmektedir.” Kıyı yapılarını balıkçı değil işletmeler kullanıyor Sayıştay’ın 2024 raporunda bazı balıkçı barınaklarının balıkçılar tarafından değil ilgisiz kişilerce kullanıldığı, lokantalar, yazlık konutlar ve ticari faaliyetler için kurulup işletildiği tespit edildi, “Bu durum balıkçılık faaliyetlerini engellemekte!” denildi.

Sayıştay’ın Tarım ve Orman Bakanlığı incelemesinde kanunlar hatırlatılarak, şu tespitler yapıldı: “…özellikle Karadeniz bölgesindeki balıkçı barınaklarında ‘dam’ olarak nitelendirilen tek veya iki katlı kayık muhafaza yerlerinden, su ürünleri ile ilgili kooperatif veya kooperatif birlikleri ya da üretici birlikleri ile ilgisi olmayan kişilerce yararlanıldığı ve yararlanma hakkının herhangi bir kiralama sözleşmesine de dayanmadığı ve bunlardan herhangi bir kira geliri elde edilemediği görülmüştür. “Yapılan araştırmada balıkçı barınaklarına ait vaziyet planlarında ‘dam’ olarak adlandırılan üst yapıların, kayık muhafaza veya çekek yeri olarak inşa edildikleri anlaşılmaktadır.

Yasal düzenlemelerde Bakanlığa tanınan yetkiler kiralama ile sınırlı olup, devir tarihinden bugüne kıyı yapılarının amacı dışında kullanılmasına engel olunanamıştır.

Bu yapılar balıkçılık faaliyetleri için kamu kaynakları ile yapılmış olmalarına karşın, kullanıcıları tarafından ticarete konu edilmekte, alınıp satılabilmekte, lokantalar, yazlık konutlar ve benzeri diğer ticari faaliyetler için kurulup işletilmektedir.

Bu durum ise balıkçılık faaliyetlerini engellemekte, balıkçılar için yapılan bu kıyı yapılarının amacı dışında kullanılmasına neden olmaktadır.”