Gıdada ‘zehir’ dijital kimlik ile kaynağında yakalanacak

Nurdoğan A.

ERGÜNSon günlerde özellikle dı­şarıda tüketilen gıda kaynaklı zehirlenmeler­deki artış, tedarikçileri hare­kete geçirdi.

Ev Dışı Tüketim Tedarikçileri Derneği (ETÜ­DER), sektördeki en büyük tehdit olan gıda güvenliği so­rununa çözüm bulmak ve tüke­ticilerin güvenli gıdaya ulaşı­mını sağlamak amacıyla ‘dijital kimlik’ uygulamasını hayata geçiriyor.Tüketicilerin bilinç­li karar vermesini sağlamak amacıyla geliştirilen mobil uy­gulama, restoranlardaki me­nülere entegre edilecek bir QR kod veya seçenek aracılığıyla çalışacak.

Uygulama ile tüketi­ci, yediği yemeğin içindeki kre­ma, salça, et gibi ana bileşen­lerin markasını, menşeini ve tedarikçisini anlık olarak gö­rebilecek.

Ürünün markası güvenilir olsa bile, tedarikçi­nin depolama veya taşıma sı­rasında soğuk zinciri kırıp kır­madığı gibi kusurlar da sistem üzerinden görülebilecek.

Uy­gulama gönüllülük esaslı ola­cak.Kendine güvenen işletme­ler tedarikçilerini gösterirken, güvenmeyenler göstermeye­cek.

Tüketici, bu şeffaflık üze­rinden kendi kararını verecek.

Sisteme sadece fatura kesen ve uluslararası akredite kurum­lar tarafından denetimden ge­çerek belirlenen standartları karşılayan kayıtlı tedarikçiler girebilecek.

Bu, vergilendirme­nin ve izlenebilirliğin artması­nı da sağlayacak.Hedef 450 bin hizmet noktasını sisteme almakŞu anda bazı büyük işletme­lerde pilot çalışmalarına başla­nan projenin 2026 yılında ya­zılı ve sosyal medya üzerinden tanıtılarak yaygınlaştırılması hedefleniyor.Uygulama ile ge­lecek yıl en az 450 bin hizmet noktasının sisteme alınma­sı hedefleniyor.

Gıda güvenli­ğini iyileştirmek amacıyla ha­rekete geçtiklerini söyleyen ETÜDER Başkanı Melih Şahi­nöz, tüketicilerin bilinçli karar vermesini sağlayacak bir mo­bil uygulama geliştirdiklerini açıkladı.Uygulamanın tüke­tilen gıdanın tarladan sofraya kadar geçirdiği süreci gösteren dijital bir kimlik olduğunu an­latan Şahinöz, pilot deneme­leri başarılı olan sistemin bir zorunluluktan ziyade, kabul gördüğü takdirde ‘almayanın iş yapamayacağı bir standart’ haline geleceğini vurguladı.

Tüketicilerin yediği yemeğin her bir bileşeninin kökenini ve tedarik zincirini anlık ola­rak görmesini sağlayacak pro­je, kayıt dışı ve güvenilir olma­yan tedarikçileri ayıklamayı hedefliyor.Zehirlenmelerin kaynağı, kırılan tedarik zinciriSon dönemde artan gıda ze­hirlenmesi vakalarına iliş­kin değerlendirmelerde bulu­nan Melih Şahinöz, asıl soru­nun üretimin kendisinde değil, ürünün “üretimden sonra ge­çirdiği macera sırasında hasta­lanabilmesi” olduğunu söyle­di.

Tüketicinin marketten aldı­ğı ürünü ambalajından kontrol edebildiğini, ancak bir resto­randa yediği kıymanın veya peynirin hangi koşullarda bu­raya kadar geldiğini bilmediği­ni ifade etti.Bu durumun teme­linde ev dışı tüketim sektörün­de (EDT) hala kayıt dışılığın bulunması ve satın almacıla­rın sadece fiyata bakarak kali­teyi önemsememesi yattığını ifade eden Şahinöz, “Kayıt dı­şı mal üreten, perakendede­ki zincirlere mal satamayan bazı üreticiler, otel ya da res­toranlara gidip sadece ucuz olduğu için mal satabiliyor.

Ondan sonra da tesadüfi ola­rak bu sonuçları yaşıyorsunuz” değerlendirmesini yaptı.

Şahi­nöz, kurallara uygun yapıldı­ğında dışarıda yeme-içmenin evden daha güvenli olacağını da ekledi.Ev dışında 20 milyar dolar tükettikÖte yandan ev dışı tüketim sektörünün Türkiye’deki pa­zar hacminin 20 milyar do­lar olarak ölçüldüğünü açık­layan Melih Şahinöz, bu dev volümün en büyük sürükleyi­cisinin turizm kanalı (otel ve restoranlar) olduğunu ancak sanayi ve zorunlu tüketim ka­nallarının (yemek fabrikala­rı, hastaneler, okullar) da aynı büyüklükte bir hacim yarattı­ğını ifade etti.Sektörün sade­ce gıdadan ibaret olmadığını, otellerden restoranlara, okul­lardan hastanelere ve hatta hapishanelere kadar evin dı­şında yenen, içilen ve tüketi­len her türlü gıda maddesi ile birlikte peçete, temizlik kim­yasalı gibi sarf malzemelerini de kapsayan geniş bir alana ya­yıldığını belirten Şahinöz, mo­dern ve gelişmiş toplumlar­da EDT’nin ev içi tüketimden (perakende) daha büyük oldu­ğunu belirtti.Şahinöz, trafik yoğunluğu, esnek çalışma sa­atleri, ailelerin küçülmesi ve bekar yaşam formlarının art­ması gibi sosyolojik ve ekono­mik faktörlerin etkisiyle, top­lam tüketimin Amerika ve Avrupa’da yüzde 60’lara yak­laştığını, Türkiye’de de yıllık ortalama yüzde 15-20’lik bir büyüme eğilimi gösterdiği­ni aktardı.

Şahinöz, ancak bu yıl mevcut ekonomik koşullar nedeniyle stabil bir dönem geçirdikleri­ni, büyüme yaşanmadı­ğını kaydetti.EDT’nin büyümesi için kişi başı gelir artmalıEv dışı tüketimin artmasının ana ko­şulunu ‘ekonomik iyileşme’ olarak gösteren ETÜ­DER Başkanı Şahinöz, Türki­ye’de sektörün durağan bir se­yir izlemesini de buna bağla­dı. “Ev dışı tüketimin artması için öncelikle kişi başı gelirin mutlaka artması lazım” diyen Şahinöz, 2026’da da sınırlı bir büyüme beklediklerini aktar­dı.Ekonomik sıkılaşmanın getirdiği üretim, ihracat da­ralmasının işsizliğe sebep ol­duğunu, bunun da dışarıda ye­mek yemeyi sınırlandırdığını dile getiren Şahinöz, “3 vardi­ya çalışan fabrikada, 2 vardiya düştüyse daha az insan yemek yiyecek demek.

Bu da ev dışı tüketimin küçülmesi demek.

Buna rağmen sayıları tuttur­mamız ve yılı stabil geçirme­miz mucize” dedi.

EDT’nin büyümesinin 10 yıl önce yüz­de 80 olduğunu söyleyen Şahi­nöz, “Onun için bizim gidece­ğimiz çok yol var” ifadelerini kullandı.Pazar, Çin ve Hindistan’da patlama yaşıyorDünya genelinde ev dışı tü­ketim sektörünün büyümeye devam ettiğini açıklayan Melih Şahinöz, özellikle Uzakdoğu’da Çin ve Hindistan’da yüzde 38-40’larla patlama yaşandı­ğını belirtti.

ABD’de de büyü­menin devam ettiğini aktaran Şahinöz, Avrupa’da ise dura­ğanlıkla birlikte yüzde 5-6’lık büyümeler görüldüğünü kay­detti. 2023 yılında 3 trilyon do­ları aşan global ev dışı tüketim, 2025’te 4 trilyon 340 milyar dolar seviyesine geldi.Fiyatlar artınca üretici 'nohutlu dürüm' yaptıEkonomik zorlukların şimdilik toplam pazarı küçültmediğini, ancak tüketici davranışlarında segment kaymaları yaşandığını belirten Melih Şahinöz, “Lüks segmentte müşteri sayısında (kuver) yüzde 30 civarında düşüşler yaşanırken, bu tüketicilerin bir alt segmente kaydığı gözlemlendi.

Türk yatırımcısı bir şekilde ‘bu olmuyorsa başka bir şey yapalım’ deyip ya ürün segmentini geliştiriyor ya da başka pazarlara giriyor.

Örneğin maliyet baskısı nedeniyle nohutlu dürüm ve patatesli dürüm gibi düşük maliyetli protein alternatiflerinin öne çıktığını görüyoruz.

Dolayısıyla bu anlamda bir şekilde dayanıyor.

Biz Türkiye’nin geleceğine çok inanıyoruz” dedi.Pazar küçülmedi, segment kayması oldu:Ev dışı tüketim sektöründe küçülme değil segment kayması yaşandığını söyleyen Melih Şahinöz’e göre, EDT’deki dönüşüm şöyle:Dirençli segmentler: Zincir fast food gibi güvenilir ve en uygun fiyatlı segmentlerde, ayrıca kafeler gibi sosyalleşme imkanı sunan ama daha düşük bütçeli noktalarda düşüş yaşanmadı.

Tüketiciler, bütçelerine uygun alternatifler bularak sosyalleşme ihtiyaçlarını sürdürdü.Turizmde nitelik kaybı: Turizm kanalı hala en büyük itici güç olsa da, yüksek harcama yapan turistlerin sayısında düşüş yaşandı.

Türk lirasındaki değer kaybının enflasyonla paralel gitmemesi sonucu, üst segment restoran fiyatlarının Avrupa’nın pahalı destinasyonlarının dahi üzerine çıkması bu kayıpların ana nedenlerinden biri oldu.Yeni formatlar: Maliyet baskısı nedeniyle nohutlu dürüm ve patatesli dürüm gibi düşük maliyetli protein alternatifleri öne çıktı.