Piksel ızgaralar, matris farlar ve OLED stoplar

Otomotiv aydınlatma teknolojisi… Çoğu sürücünün üzerinde pek düşünmediği bir konu ama tıpkı dokunmatik ekranlar, eğlence sistemleri, kameralar ve ADAS (Gelişmiş Sürücü Destek Sistemleri) gibi son yıllarda inanılmaz bir değişim geçirdi.

Özellikle elektrikli araçlarda verimlilik, menzil için kritik olduğundan modern sürüş deneyiminin ayrılmaz bir parçası haline geldi.

Dış tasarımdaki nokta-matris ekranlardan piksel ızgaralara, matris farlardan OLED stoplara ve özelleştirilebilir ambiyans aydınlatmasına kadar yeni teknolojiler hem güvenliği artırıyor hem de sürücülere araçlarını kişiselleştirme fırsatı sunuyor.

Kabul edelim; bu yeni nesil aydınlatma teknolojileri hem elektrikli hem de benzinli araçları adeta birer vitrin parçasına dönüştürüyor.

Peki bu alanda neler değişiyor?

Neden önemli?

Gelin birlikte inceleyelim.Fark ettiyseniz retro tasarım son dönemde oldukça popüler ve piksel temalı detaylar geri döndü.

Hyundai’nin IONIQ 5 ve bu yıl deneyimlediğim IONIQ 9 modellerindeki far ve stop tasarımlarına ya da Nothing Phone 3’ün arkasındaki Glyph Matrix’e bakmanız yeterli.

Mercedes’in yeni GLC EV modelindeki isteğe bağlı sunulan 942 beyaz “piksel” barındıran ızgara ise adeta dev bir nokta matris ekran gibi çalışıyor.

Şimdilik Mercedes, elektrikli GLC’nin piksel ızgarasının kişiselleştirilmesine izin vermiyor.

Işık gösterileri yalnızca aracı kilitleme ve açma sırasında devreye giriyor.

Öte yandan Çinli üreticilerin farklı yerlerde konumlandırdığı dış piksel ekranlar dikkate değer: Zeekr Mix’te farlar arasında, Avatr 12’de ön cam tabanında, HiPhi Z’de dört köşede ve arka kapılarda kullanıldığını gördük.

Peki bu dış piksel dizilerinin amacı ne?

En temel kullanım kişiselleştirme.

Sürücüler kayan yazılar, emojiler ve hatta animasyonlu GIF’ler bile gösterebiliyor.

Daha işlevsel kullanım ise araç durumu (örneğin şarj ilerlemesi) ve düşük hızda manevralarda yayalarla ya da diğer yol kullanıcılarıyla güven artırıcı görsel iletişim.Otomobillerin ilk farları yakıtla çalışan lambalardı. 20. yüzyılın başında elektrikli akkor ampuller kullanılmaya başlandı. 1960’larda daha parlak halojenlere, 1990’larda HID xenonlara geçildi.

Aynı yıllarda reflektörlü far tasarımlarının yerini projektör tipi farlar almaya başladı. 2000’lerin sonunda LED farlar sahneye çıktı.

Bunlar daha verimli ve dayanıklıydılar.

Ardından 2010’larda matris ve lazer farlar geldi.

Matris farlar, bir LED dizisinden oluşuyor.

Kamera öndeki araçları algılıyor ve sistem, karşıdakileri rahatsız etmeden yolun geri kalanını aydınlatmak için belirli LED’leri kısıyor.

Audi, BMW ve Mercedes matris farları ilk uygulayan markalardı ve zamanla aracı açıp kapatırken animasyonlar da eklendi.

Ancak Çinli üreticiler işi bir adım öteye taşıdı: LED dizileri yerine projektörlerde gördüğümüz DLP (Dijital Işık İşleme) teknolojisini kullanmaya başladılar.

Böylece farlar artık aracın önüne istenilen görüntüyü projeksiyon gibi aktarabiliyor.

Örneğin Çinli Aito M9 modeli, 2,6 megapiksel Huawei Xpixel DLP matris farlarıyla navigasyon rehberi için "ışık halısı", otonom sürüş davranış göstergeleri, yaya uyarıları ve acil durum sinyalleri projeksiyonları sunuyor.

Araç park halindeyken düz bir yüzeye 100 inçlik bir dış mekan sinema perdesi bile yansıtabiliyorsunuz.

Duvar bulun, mısırınızı alın, anında açık hava sinemasına hoş geldiniz.On yıllar boyunca stop lambalarında akkor ampuller kullanıldı. 1990’larda LED’ler stoplara girdi ve 2010’larda standart hale geldi.

Bu dönemlerde Audi ve BMW, tasarım açısından büyük esneklik sunan ve daha karmaşık ışık desenlerine izin veren OLED stopları tanıttı.

OLED stoplar, LED veya akkor lambalar gibi arkasında reflektör ya da difüzör gerektirmiyor.

Işığı doğrudan yüzeyden veren bu yapı, daha ince tasarımlara, daha verimli ısı ve ışık dağılımına ve piksel dizileri gibi gelişmiş efektlere imkan tanıyor.

Bu sayede geleneksel stop işlevlerinin ötesine geçen dinamik grafikler, örneğin U dönüş sinyalleri bile uygulanabiliyor.Bugün pek çok markada kişiselleştirilebilir ambiyans aydınlatma standart haline geldi ancak bu trend 2010’ların başında Mercedes S-serisi ve E-serisi ile başladı.

Mercedes EQB 300 EV, GLC 350e PHEV, EQS400 EV ve elektrikli G580 gibi modeller markanın son beş yılda ambiyans aydınlatma (ve bilgi-eğlence) teknolojisini ne kadar geliştirdiğini açıkça gösterdi.

Ambiyans aydınlatmanın, çok bölgeli 64 renk seçenekli basit animasyonlardan (EQB ve G-Wagen) bölgesel renk geçişleri ve gelişmiş animasyonlara (GLC ve EQS) evrildiğini görmek oldukça ilginç.

Yeni elektrikli GLC, dahası, dokuz segmentli PDLC Sky Control panoramik cam tavanında yer alan 162 aydınlatmalı yıldız ile bir adım ileri gidiyor.

Bu yıldızlar da diğer bölgeler gibi 64 renk seçeneği sunuyor ve tüm ambiyans sistemine uyum sağlıyor.

Rolls-Royce’un Starlight Headliner’ı ise binlerce fiber optik ışıkla oluşturulan kişiselleştirilebilir “gece gökyüzü” efektini bir sanat eserine dönüştürüyor; renkler, takımyıldızlar ve hatta kayan yıldız efektleri dahil.

Genesis GV70 EV’nin kapı içlerinde sürüş moduna göre renk değiştiren bir arka aydınlatmalı takımyıldız deseni bulunuyor.

Çinli üreticiler ise çok daha ileri giderek müzikle senkronize olan, “nefes alan” efektler üreten, karmaşık desenler gösteren, iklim ve araç ayarlarına tepki veren, ses komutlarını işleyen ve navigasyon/ADAS göstergeleri sunan dinamik RGB sistemler kullanıyor.Otonom araçlar yaygınlaştıkça, diğer yol kullanıcılarıyla iletişim kurmak ve güvenliği artırmak için daha fazla piksel matris ve DLP projeksiyon teknolojisi göreceğiz.

Yüksek kaliteli TV’lerde kullanılan Micro LED’ler matris farlara geliyor; OLED’ler ise iç ambiyans aydınlatmaya doğru ilerliyor.

Üstelik ikisi de EV’ler için hayati önemde olan enerji verimliliği sağlıyor.

Mercedes, Drive Pilot donanımlı modellerinin stoplarına turkuaz ışık ekleyerek aracın otonom (Seviye 3 ADAS) modda olduğunu dışarıya net biçimde gösteriyor.

Waymo’nun AV’lerinde ise tavanlı lidar sensörü üzerinde sürücünün baş harflerini gösteren bir PoV ekran bulunuyor.

XPeng Robotaxi, güneşlikte yer alan dışa bakan ekranıyla sektörde bir ilki sunuyor.

Bu ekran, yayalarla iletişim için görsel ipuçları veriyor ve araca kişilik katıyor.

Ambiyans aydınlatma da EV’lerin ve içten yanmalı araçların iç mekânlarını süslemeye devam edecek gibi görünüyor.

Kısacası otomotiv aydınlatma teknolojisinin geleceği oldukça parlak.