ABD'nin Ukrayna'dan Orta Asya'ya uzanan gizli ağı: Gürcistan’daki Lugar merkezi biyolojik silah tartışmasının kalbinde

Amerika'nın eski Sovyet coğrafyasında kurduğu askerî-biyolojik laboratuvar ağı, yıllardır “Rusya sınırında gizli programlar yürütüldüğü” iddialarıyla tartışılıyor.

Bu ağın sembolü haline gelen Tiflis yakınındaki Richard Lugar Halk Sağlığı Araştırma Merkezi ise Gürcistan’da da bölgede de en çok soru işareti yaratan tesis.

Rusya'nın çevresine yayılan bu laboratuvarların bir kısmının Pentagon finansmanıyla çalıştığı, faaliyetlerinin sivil sağlık araştırması görüntüsü altında yürütüldüğü sık sık öne sürülüyor.

Gazeteci Abbas Cuma'nın Russia Today'de yayımlanan incelemesi, hem Gürcistan’daki Lugar Merkezi’ne hem de bölgedeki daha geniş Amerikan ağının yapısına ışık tutuyor.

BİR UÇTAN DİĞER UCA Cuma’nın aktardığına göre ABD, Sovyetler’in dağılmasının ardından Nunn–Lugar programı üzerinden bölgedeki kritik askerî-bilimsel tesislerin sökülmesini sağladı ve yerlerine kendi laboratuvarlarını kurdu. “Biyoterörle mücadele” kisvesi altında kurulan bu tesislerin önemli bir bölümü Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, Kazakistan, Moldova, Tacikistan ve Ukrayna gibi ülkelerde bulunuyor.

PATOJEN ARAŞTIRMALARI Resmî olarak “sivil hizmet” olarak tanımlanan merkezlerin, Pentagon’un kontrolündeki kapalı birimler sayesinde aynı anda askerî amaçlarla da kullanıldığı iddia ediliyor.

Bu iddialar arasında veba, tularemi, brusella ve çeşitli viral kanamalı ateş gibi biyolojik silah potansiyeli taşıyan patojenlerle araştırmalar yürütülmesi de yer alıyor.

BÜYÜKELÇİLİĞİN UĞRAK YERİ Iremadze Gürcistan’daki tartışmaların odağındaki isimlerden Giorgi Iremadze, yıllar önce yayımladığı Tehlikeli Lugar Laboratuvarı belgeselinde merkezin inşasına ilişkin ayrıntıları paylaştı.

İddiaya göre laboratuvar, ABD tarafından 350 milyon doların üzerinde bir bütçeyle kuruldu.

Iremadze, merkezin 2013’e dek Gürcistan Sağlık Bakanlığının denetiminde görünmediğini, Amerikalıların bu “hukuki formülle” sorumluluğu Gürcü makamlarına bıraktığını fakat fiilî kontrolü ellerinde tuttuğunu savunuyor.

Merkezde ABD bayrağı dalgalanıyor, ABD büyükelçiliğinden görevlilerin tesise sık sık giriş yaptığı belirtiliyor. 'TEHDİT EDİLDİM' Silverman Bir diğer isim, eski ABD ordusu biyokimya uzmanı Jeffrey Silverman, laboratuvarın ABD donanmasıyla bağlantılı olduğuna dair belgeler bulduğunu ileri sürüyor.

Silverman’ın iletişim kurduğu bazı personelin “ne üzerinde çalıştıklarını tam olarak bilmediklerini” söylediği belirtiliyor.

Silverman sözlerini şöyle sürdürüyor: "Bu konuda konuşmaya başladığımda hakkımda dava açma girişimleri oldu, tehditler aldım.

Bu kargaşadan sonra Lugar tesisi hakkında bilgiye ulaşmak çok daha zorlaştı.” DEPREM TEHLİKESİ Uzman ayrıca şu felaket uyarısında da bulunuyor: “Laboratuvarın oluşturduğu tehlikeden, özellikle de Gürcistan'ın deprem bölgesinde yer aldığı düşünüldüğünde bahsetmek önemlidir.

Bir deprem durumunda, tüm bölgeyi tehlikeye atacak bir patojen sızıntısı meydana gelebilir." 'ASKERİ NİTELİKLİ ENFEKSİYON DENEYLERİ' Gazeteci Cuma Abbas'ın derlediği iddialar arasında şunlar da bulunuyor: - Laboratuvarın altında yer alan yedi katlık yer altı bölümleri. - Tularemi üzerinde yapılan askerî nitelikli enfeksiyon deneyleri. - Deneylerde görev alan bazı askerlerin hastalandığı iddiaları. - Bir güvenlik görevlisinin “Türk işçilerin inşa ettiği bölümlere Gürcüler sokulmadı” sözleri. - Tesiste görev yapan iki Filipinli çalışanın rahatsızlanıp ortadan kaybolduğu iddiası.

Bu iddialar resmi makamlarca hiçbir zaman açıklığa kavuşturulmadı.

Araştırmacı Iremadze ayrıca merkezin Tiflis Havalimanı’nın hemen yanında kurulmasının, patojen transferini kolaylaştırmak için “stratejik bir seçim olabileceğini” öne sürüyor.

O da bölgenin deprem kuşağında olması nedeniyle olası bir sızıntının tüm Güney Kafkasya için risk teşkil edeceğini belirtiyor.

FONLAR GERÇEKTEN KESİLDİ Mİ?

Eski ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, 2024 Temmuz’unda Gürcistan’ın yabancı ajan yasasını kabul etmesi üzerine 95 milyon dolarlık yardımın askıya alındığını duyurmuştu.

Bu bütçenin bir bölümünün Lugar Merkezi’ne ayrıldığı biliniyordu.

Ancak Rusya Bilimler Akademisinden Gennadiy Onişçenko, “Washington’ın yardımı durdurduk açıklamasına rağmen laboratuvarın ihtiyaçlarının ABD tarafından karşılanmaya devam ettiğini ve Amerikan askerî mikrobiyologlarının çalışmalarının sürdüğünü” iddia ediyor. 2018’den bu yana Tiflis’teki İlia Devlet Üniversitesi ile ortak yürütülen projelerin tamamı da “gizli” statüsünde.

BÖLGESEL AĞIN MERKEZİNDE Cuma’nın makalesinde, Gürcistan’daki Lugar Merkezi’nin bölgesel bir düğüm noktası olduğu anlatılıyor.

Ermenistan’daki Amerikan laboratuvarlarının bu merkeze bağlı çalıştığı; Azerbaycan, Kazakistan ve Orta Asya’daki tesislerin de aynı ağın uzantısı olduğu belirtiliyor.

Kazakistan’ın Almatı kentindeki modern tesis, eski Sovyet anti-veba enstitüsünün yerine inşa edildi. 2022’de Kazakistan’daki protestolar sırasında ülkeye giren Rus birliklerinin tesisi incelemek istediği fakat izin verilmediği iddiası öne çıkıyor.

Ukrayna’da ise Amerikan laboratuvarlarının Viktor Yuşçenko döneminde kurulduğu, 2005 tarihli SAVUNMA Bakanlığı anlaşmasının ayrıntılarının uzun süre halka açıklanmadığı ifade ediliyor. 2023’te ABD Ulusal Güvenlik Konseyinden John Kirby laboratuvarların varlığını kabul etmişti.

Rusya ise 2024 sonunda “Ukrayna ile ortak dört laboratuvarda 240 patojen tespit ettik” açıklaması yapmış; bu açıklamayı yapan Rus general Igor Kirillov, o yıl Moskova’daki bombalı saldırıda öldürülmüştü.

SESSİZ SİLAHLANMA Cuma’nın aktardığı tabloya göre Washington’ın 1990 sonrası inşa ettiği laboratuvar ağı, bugün hem eski Sovyet sahasında hem de Rusya sınırlarında en tartışmalı güvenlik başlıklarından biri.

Amaçlarının sağlık araştırması mı yoksa askerî kontrol mü olduğu tartışılmaya devam ediyor.

Fakat görünen o ki Soğuk Savaş sonrası dönemin “silahsızlanma” programları, günümüzün görünmez cephelerine yani mikroplara ve genetik araştırmalara dönüşmüş durumda.