Dünyadan Christmas (Noel) Ritüelleri ve Gelenekleri

Tarihler her yıl 25 Aralık’ı gösterdiğinde Christmas bayramı kutlanır.

Noel ya da Christmas, kökeni Hristiyanlığa dayanan dini bir gün olmanın çok ötesine geçmiş durumda.

Hristiyan olmayanlar tarafından da kutlanan, hediye alışverişi anlayışına dönüşen bir gelenek.Christmas tek bir geleneğe, tek bir sembole sığmayacak kadar geniş bir kültürel miras.

Ortak olan şey umut ve paylaşma duygusu olsa da, Christmas Spirit yani “Noel ruhu” her ülkede farklı ritüellerle hayat buluyor.

Hatta bazı ülkelerde öyle ilginç gelenekler var ki sadece bu ritüelleri görmek için bile o destinasyonlara gitmek isteyebilirsiniz…Kimi yerde bir keçiyle, kimi yerde bir cadıyla; bazen bir kütükle… Aynı gün, ama bambaşka geleneklerle kutlanan Noel’in dünyadaki izlerini derledik.Keçilerden cadılara, turplardan fenerlere uzanan bir Noel hikâyesiNoel denince çoğumuzun aklına benzer sahneler gelir: çam ağaçları, hediyeler, ışıklar…Oysa dünya Noel’i tek bir dilde konuşmaz.

Ve bazı Noel’ler vardır ki, bildiğimiz her klişeyi ters yüz eder.

İşte onlardan bazıları… İsveç – Gävle Keçisiİsveç’in Gävle kentinde her yıl dev bir saman keçisi kurulur.

İskandinav mitolojisinde bereketi temsil eden bu figürün Noel'e kadar hayatta kalıp kalmayacağı beklenir, bahis bile oynanır.Kurulduktan sonra başına bekçiler dikilir, güvenlik kamerası kurulup canlı yayınlanır.

Çünkü Gävle kasabasında, birileri her zaman keçiyi yakmaya çalışır.

Keçinin yanması bir skandal değil, geleneğin parçasıdır.

Ayakta kalması ise istisnadır.“The Gävle Goat LIVE 2025 | Lofi Christmas mix” adı altında canlı yayını izleyebilirsiniz.

Ya da sırf bu ritüele tanıklık etmek için bile yılın bu zamanı İsveç’e gitmeyi tercih edebilirsiniz.Gävle Keçisi  İspanya (Katalonya) – Tió de Nadal & CaganerKatalonya’da Noel, alışılmışın dışındadır.“Tió de Nadal” yani Noel’den önce eve getirilen büyükçe bir kütük günlerce beslenir.

Yüzü gülen bir kütük olan Tió de Nadal Noel günü şömineye konur ve sopalarla vuruldukça hediyeleri dışarı attığına inanılır.

Bu sırada söylenen şarkıların Tio’yu küçük hediyeler ve yiyecekler vermeye teşvik ettiği düşünülür.

Kökeni kış döneminde bereketi, aile birliğini ve evi korumayı amaçlayan pagan inanışına dayanır.Tió de Nadal Aynı bölgede bir de “Caganer” vardır.Noel sahnelerine gizlenen, çömelmiş bu figür şans, bereket ve toprağın döngüsünü simgeler.Görünüşü şaşırtıcıdır; dışkılayan bir Katalan çiftçisi tasvir edilir.

Çünkü dışkı toprağı gübreler ve bereket döngüsü anlamına gelir.

Anlamı oldukça eskidir.

Konulduğunda eve şans, bereket ve neşe getirdiğine; konulmadığında ise uğursuzluk olacağına inanılır.Caganer  Ukrayna – Noel Ağacındaki ÖrümceklerUkrayna’da Noel ağaçları örümcek süsleriyle bezenir.Bir halk masalına göre fakir bir ailenin örümcek ağı Noel sabahı altına dönüşür.Bu yüzden örümcek ağı, korkunun değil bolluğun ve şansın sembolüdür.

Çünkü efsaneye göre gelenek çocuklarıyla yaşayan fakir bir kadının Noel ağacını süsleyememesinden gelir.

Zira evdeki örümcekler, çocukların kötü durumlarına acıyarak, ağacın her yerini ağları ile süslemişlerdir.

Sabah tüm ağaç gün ışığında parlayan muhteşem ağlarla kaplanmıştır.Noel Ağacındaki Örümcekler  Kanada – Noel Baba’nın Posta KutusuNoel Baba’ya mektup yazma geleneğini hepimiz biliriz.

Peki gerçekten bir adresi olduğunu bilen kaç kişiyiz?

Posta kutusu Kanada’da ve eğer 16 Aralık’a kadar kendisine mektup yazarsanız 30’dan fazla dilde geri dönüş alabiliyorsunuz.“Santa Claus, North Pole H0H 0H0, Canada” Kanada Postası tarafından Noel mektuplarını toplamak ve yanıtlamak için kullanılan resmî bir posta adresidir.

Bu adres gerçek bir posta koduna sahiptir: Kuzey Kutbu H0H 0H0, Kanada.

Bu adres Noel Baba mektupları için ayrılmıştır.

Gönderim ücretsiz ve posta pulu gerekmiyor çünkü O Noel Baba!

Posta kodu da Kuzey Kutbu.Noel Baba’nın Posta Kutusu İzlanda – “13 Yule Lads” ve Noel Kedisiİzlanda’nın oldukça enteresan gelenekleri var. 13 Yule Lads (Jólasveinar) bunlardan biri.

Tüm dünyada tek bir Noel Baba karakteri varken İzlanda’da 13 Yule Lads adı verilen, kısmen trol ve hayvan karışımı 13 Noel Baba, her gece İzlandalı çocukları ziyaret eder.

Her birinin ayrı ayrı isimleri vardır; Kapı çarpan, Sosis çalan, Kaşık yalayan gibi.

Çocuklar gece bir Yule Lads tarafından ziyaret edilir.

Eğer iyi bir çocuksa, ertesi sabah ayakkabısında şekerler, çikolatalar ve hediyeler bulurken, yaramazlık yapanlar ise çürük bir patates bulur.13 Yule Lads (Jólasveinar) Noel burada, çocuklara en azından yılda bir ay boyunca iyi ve düzgün davranmaları gerektiğini canavarların hatırlattığı bir zaman. “Noel Polis” ekibinin şaşırtıcı üyelerinden biri de Jólakötturinn, yani İzlanda Noel kedisi.

Jólakötturinn çocukları yiyor, daha doğrusu görevlerini yerine getirmeyenleri yiyor.Jólakötturinn İzlanda’da bir diğer ilginç Noel kutlaması ise Jolabokaflod adı verilen bir gelenek ile aile üyelerinin birbirlerine kitaplar hediye etmeleridir.

Tarihi çok eskilere gitmeyen bu kutlama İkinci Dünya Savaşı’nda kağıt azlığı nedeniyle çekilen sıkıntıdan doğmuştur.

Avusturya ve Orta Avrupa – Noel’in Karanlık Yüzü: KrampusAvusturya, Almanya ve Çekya’da Noel her zaman neşeli değildir.Krampus, iyi çocukları ödüllendiren, yaramaz çocukları ise korkutan yarı keçi yarı iblis olarak tasvir edilmiş mitolojik bir figürdür.Aralık ayındaki Krampus yürüyüşleri, Noel’in masalsı olduğu kadar karanlık bir yüzü de olduğunu hatırlatır.

Her yıl Aralık’ta sokaklarda Krampus kostümü giymiş insanlara rastlayabilirsiniz.Krampus  İtalya – Hediyeleri Getiren Cadı “La Befana”İtalya’da hediyeleri Noel Baba değil, Befana isimli yaşlı bir cadı getirir.La Befana, 5 Ocak’ta ortaya çıkar gökyüzünde süpürgesiyle uçan yaşlı bir kadındır.

Çocukların Noel için astıkları çoraplara küçük hediyeler bırakır.

Korkutucu görünümüne rağmen iyi kalplidir ve Noel dönemini resmen kapatır.La Befana Almanya – Noel AğacıNoel ağacı geleneğinin ilk olarak 16.yüzyılda Almanya’da başladığına inanılır.

Bu nedenle de Almanların Noel ağaçları ile ilgili bazı eğlenceli geleneklere sahip olmaları şaşırtıcı değildir.

Bunlardan biri de Noel ağacının dalları içerisine bir turşu saklayarak evdeki çocukların bulmasını beklemektir.

Hangi çocuk bulursa ona bir hediye verilir.

Filipinler – Parol FenerleriFilipinler, dünyanın en uzun Noel sezonuna sahiptir.Eylül ayında başlayan kutlamaların sembolü ise yıldız şeklindeki Parol fenerleridir.Bu fenerler, Hz.

İsa’nın doğumuna giden yolu ve umudu simgeler.

Ziyaretini onurlandırmak için Ocak ayına kadar yıldızlar asılı kalır.

En güzel yıldızı yapma yarışmaları düzenlenir.Parol Fenerleri  Japonya – Noel Tavuğu / Hindi Out, Kızarmış Tavuk InJaponya’da Noel dini değil, kültürel bir kutlamadır.

Noel sofralarında hindi yerine, kovalarla yenen dünyaca ünlü bir fast food zinciri kızarmış tavuğu tercih edilir.

Siparişler günler öncesinden verilir.

İnsanlar o gün bu tavuğu yemek için adeta zincire akın eder.

Bugüne kadar her Noel’de en yüksek satış hacmini elde etmiş. 1970’lerde başlatılan bir reklam kampanyası, bugün ülke çapında bir Noel geleneğine dönüşmüş durumda.

Meksika – Turp GecesiMeksika’da Noel eğlencelidir.“Turp Gecesi”nde insanlar turplarla Noel sahneleri ve figürleri oluşturur.

Kökeni İspanyolların turpları getirdiği sömürge dönemine dayanır.

Noel pazarlarında ilgi çekmesi için turplara oyularak şekiller verilir.

Yarışmalar düzenlenir, halk sokaklarda toplanır.

Noel burada yaratıcılıkla yaşanır.

Norveç – Süpürgeler SaklanırEski inanışlara göre Noel gecesi kötü ruhlar ortaya çıkar.Bu yüzden Norveç’te süpürgeler saklanır; ruhların onlara binip uçması engellenir.Bugün çoğu insan bunu eğlenceli bir gelenek olarak sürdürür.

İspanya – Noel’in En Büyük Umudu: El Gordo PiyangosuHer yıl 22 Aralık'ta düzenlenen Noel piyangosu 1812'deki Napolyon savaşları sırasında başladı ve o tarihten bu yana büyük ölçüde kesintisiz devam ederek dünyanın en uzun soluklu piyangosu oldu.

Dünyanın en büyük Noel piyangosu olarak bilinir.Neredeyse tüm ülke bilet alır.

Kazananlar canlı yayında açıklanır.

Galler – Kapı Kapı Gezen At: Mari LwydBeyaz at kafatası kostümüyle dolaşılan Mari Lwyd geleneği.

Şarkılar eşliğinde eğlenceli bir grupla kapı kapı gezilir.

Ev sahipleriyle şiirli atışmalar yapılır.

Noel burada topluluk, yaratıcılık ve neşe içinde geçer.Polonya – Yol Gösterici YıldızlarUkrayna ve Polonya gibi bazı ülkelerde hediyeler, gökyüzünde ilk yıldız göründüğünde açılır.

Ailenin en küçük çocuğu akşam gökyüzünü izler ve ilk yıldız belirdiğinde bütün hediyeler açılır.

Hava kapalıysa, doğru zamanı bir yetişkin belirler.Birleşik Krallık – Noel Çatapatları ve Noel Pudingi GümüşüBirleşik Krallık’ta Noel sofraları, çatapatlarla renklendirilir.

İçinde kağıttan taçlar, şakalar ve küçük hediyeler bulunur.

Geleneksel akşam yemeğinde kızarmış hindi, iç pilav ve Noel pudingi olmazsa olmaz.

Noel pudingi, İngiltere'de Noel yemeği sırasında servis edilen bir tür meyveli pudingdir.

İngiltere'deki ilginç Noel geleneğe göre; pudingin içine, bulan kişiye şans getirdiği söylenen bir gümüş para yerleştirilir.Çekya – Ayakkabıyla Gelecek FalıÇekya’da bekâr kadınlar Noel’de ayakkabılarını kapıya doğru fırlatır.Ayakkabı kapıya dönük düşerse, evlilik yakındır.

Noel burada biraz da geleceğe bakmaktır.Ortak Nokta Ne?Keçi, cadı, kütük, turp ya da örümcek…Hepsi aynı şeyi anlatır; Noel tek bir gelenek değil, bir anlatı biçimidir.Her kültür, kendi korkusunu, mizahını ve umudunu bu güne ekler ve kendince temsil eder.Ve belki de Noel’i evrensel yapan şey tam olarak budur.Bu sıra dışı Noel ritüelleri, elbette yalnızca bir kutlama biçimi değil, aynı zamanda güçlü birer seyahat motivasyonu.

İnsanların bu gelenekleri yerinde görmek, o atmosfere tanıklık etmek ve hikâyenin bir parçası olmak için bu lokasyonlara seyahat etme isteğini artırdığı bir gerçek.