Haber Detayı
Dünya’nın mevsim haritası yenilendi: Uyumsuzluk sanıldığından büyük
Bilim insanları, Dünya’daki mevsimlerin düşündüğümüz kadar düzenli, öngörülebilir ve eş zamanlı yaşanmadığını ortaya koydu. Kaliforniya Üniversitesi Berkeley’den araştırmacıların 20 yıla yayılan uydu verilerini inceleyerek yürüttüğü çalışma, gezegen genelinde ilkbahar, yaz, sonbahar ve kışın şaşırtıcı biçimde uyumsuz ilerlediğini gösteriyor.
Araştırmanın en dikkat çekici bulgularından biri, coğrafi yakınlığın mevsimsel eşzamanlılık için yeterli bir kriter olmaması.
Aynı yarımkürede yer almak, benzer yükseklikte bulunmak ya da aynı enlem üzerinde olmak, iki bölgenin mevsimleri aynı anda yaşadığı anlamına gelmiyor.
Hatta yan yana bulunan alanlarda bile doğa, tamamen farklı iklimsel ve ekolojik döngüler üretebiliyor.
Bilim insanları bu durumu, doğanın kendi 'görünmez zaman dilimlerini' yaratması olarak tanımlıyor. 'DOĞANIN TAKVİMİ TEKDÜZE DEĞİL' Çalışmanın başyazarı biyocoğrafyacı Drew Terasaki Hart, mevsimselliğin basit bir döngü gibi ele alınmasının yanıltıcı olduğunu vurguluyor.
Hart'a göre doğanın takvimi son derece karmaşık ve bu karmaşıklık özellikle farklı mevsim ritimlerinin iç içe geçtiği bölgelerde ekoloji ve evrim üzerinde derin etkiler yaratıyor.
Mevsimlerin ne zaman başladığı, ne kadar sürdüğü ve hangi koşullarla şekillendiği; bitkilerin büyüme dönemlerinden hayvanların üreme zamanlamasına kadar pek çok süreci doğrudan etkiliyor.
UYUMSUZLUĞUN ZİRVE YAPTIĞI YERLER AYNI ZAMANDA ZENGİN Araştırma kapsamında hazırlanan yeni küresel harita, kara ekosistemlerinin mevsimsel zamanlamasını bugüne kadarki en ayrıntılı biçimde ortaya koyuyor.
Harita, mevsimlerin en fazla 'uyumsuz' olduğu bölgelerin, aynı zamanda biyolojik çeşitlilik açısından zengin alanlar olduğunu gösteriyor.
Bu durum tesadüf değil.
Değişken hava koşulları ve farklı zamanlara yayılan mevsim döngüleri, aynı habitat içinde daha fazla türün gelişmesine olanak tanıyor.
Komşu iki bölgede besin kaynaklarının yılın farklı dönemlerinde ortaya çıkması, canlıların farklı evrimsel yollar izlemesine zemin hazırlıyor.
YAN YANA ŞEHİRLER, FARKLI MEVSİMLER Çalışmada öne çıkan örneklerden biri, ABD'nin Arizona eyaletindeki Phoenix ve Tucson kentleri.
Aralarında yalnızca 160 kilometre bulunan bu iki şehir, neredeyse zıt mevsim ritimlerine sahip.
Tucson yaz musonlarında yoğun yağış alırken, Phoenix'te yağışların büyük bölümü kış aylarında gerçekleşiyor.
Bu fark, şehirlerin bitki örtüsünden hayvan popülasyonlarına kadar tüm ekosistemi belirgin biçimde şekillendiriyor.
AKDENİZ İKLİMİNDE ORTAK AMA GECİKMELİ DÖNGÜ Araştırma, Akdeniz ikliminin görüldüğü beş bölgeyi de mercek altına aldı.
Kaliforniya, Şili, Güney Afrika, Güney Avustralya ve Akdeniz Havzası'nda ormanların büyüme döngülerinin, diğer ekosistemlere kıyasla yaklaşık iki ay gecikmeli zirveye ulaştığı belirlendi.
Bu gecikme, bölgelere özgü iklim dinamiklerinin ne kadar belirleyici olduğunu ortaya koyuyor.
TARIM TAKVİMLERİ NEDEN BU KADAR KARMAŞIK?
Mevsimsel uyumsuzluk, tarımda da açık biçimde hissediliyor.
Araştırma, Kolombiya'daki kahve hasadı takviminin neden bu kadar karmaşık olduğunu da açıklıyor.
Dağlarla ayrılan ve yalnızca bir günlük mesafede bulunan kahve çiftlikleri, mevsimsel döngüler açısından neredeyse farklı yarımkürelerdeymiş gibi davranabiliyor.
Bu durum, tarımsal planlamanın neden tek tip takvimlere sığmadığını gözler önüne seriyor.
İKLİM MODELLERİ YENİDEN DÜŞÜNÜLMELİ Bilim insanları, günümüzde iklim ve ekolojiye dair birçok öngörünün mevsimleri basit ve evrensel kabul eden modellere dayandığını belirtiyor.
Ancak iklim krizinin gezegen ve insan sağlığı üzerindeki gerçek etkilerini anlayabilmek için, birbirine çok yakın bölgeler arasındaki ince mevsim farklarının bile hesaba katılması gerektiği vurgulanıyor.
Terasaki Hart'a göre bu yeni bakış açısı yalnızca iklim bilimi ve doğa koruma çalışmaları için değil; tarım politikaları, biyolojik çeşitlilik yönetimi ve hatta salgın hastalıkların yayılımını anlamak açısından da kritik sonuçlar doğurabilir.
