Haber Detayı
Ultra işlenmiş gıdalar bağırsak sağlığını nasıl etkiliyor? Gerçekten kanserle bir ilişkisi var mı?
Bir markete gittiğimizde raflarda gördüğümüz çoğu şey, kahvaltılık gevrekler, dondurulmuş yemekler, işlenmiş etler, gazlı içecekler ultra işlenmiş gıda olarak kabul edilir. Tipik olarak ev mutfağında bulamayacağınız bileşenlerle yapılan yiyecek ve içecekler olarak tanımlanan bu ürünler, obezite ile Tip 2 diyabet başta olmak üzere çeşitli sağlık koşullarıyla ilişkilendiriliyor. Peki bu gıdalar bağırsak sağlığını nasıl etkiliyor?
Son birkaç yılda, giderek artan sayıda araştırma, daha fazla ultra işlenmiş gıda tüketen kişilerin mide ve bağırsakları etkileyen belirli durumları geliştirme riskinin daha yüksek olduğunu öne sürüyor.King's College London'da diyetetik profesörü olan Kevin Whelan, en tutarlı bağlantının, karın ağrısı, şiddetli ishal, yorgunluk ve kilo kaybına neden olan, genellikle yaşamı olumsuz etkileyen iltihaplı bir bağırsak hastalığı olan Crohn hastalığı ile kurulduğunu söyledi. 2023 yılında yayımlanan bir derlemede, bilim insanları en fazla ultra işlenmiş gıda tüketen yetişkinlerin, en az tüketenlere göre Crohn hastalığı geliştirme riskinin yüzde 71 daha yüksek olduğunu buldu.Diğer araştırmalar, ultra işlenmiş gıdaları artan irritabl bağırsak sendromu, mide ülserleri ve kolorektal kanser riskleriyle ilişkilendiriyor.
Kasım ayında yayımlanan ve 29.000'den fazla kadın hemşireyi kapsayan bir çalışmada, araştırmacılar en çok ultra işlenmiş gıda tüketenlerin, en az tüketenlere göre belirli bir prekanseröz kolorektal polip türü geliştirme olasılığının yüzde 45 daha fazla olduğunu bildirdi.
Dr.
Whelan, bu çalışmaların çoğunun gözlemsel olduğunu, yani yeme düzenleri ile sağlık koşulları arasında ilişkiler bulabildiklerini ancak bu yeme düzenlerinin bu koşullara neden olduğunu kanıtlayamadıklarını söyledi.Yine de Harvard Tıp Fakültesi'nden Profesör Dr.
Andrew T.
Chan, bu ilişkilerin oldukça çarpıcı ve tutarlı olduğunun altını çizdi.
Buğday, yulaf ve mısır gibi bileşenler, kahvaltılık gevrekler, dilimlenmiş ekmekler ve krakerler gibi ürünlere işlendiğinde, faydalı lifleri ve polifenoller adı verilen sağlıklı bitki bileşiklerini kaybederler.
Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde klinik Doçent Doktor olan Chris Damman, lif ve polifenollerin, bağırsaklarımızdaki iltihabı önleyen ve bağırsak çeperlerimizi sağlıklı tutan ‘iyi’ mikropları beslediğini söyledi.
Bu sağlıklı bileşenler işleme sırasında çıkarıldığında, bu faydalar ortadan kalkar.
Ultra işlenmiş gıdalar genellikle ilave şekerler ve sodyum bakımından yüksektir.
Bu da kolorektal kanser ve iltihaplı bağırsak hastalığı risklerinin artmasıyla ilişkilendiriliyor.
Aynı zamanda bağırsaktaki ‘kötü’ bakterileri artırabiliyor ve İnflamatuar Bağırsak Hastalığında da (İBH) rol oynayabiliyor.
İnsanlar üzerinde yapılan birkaç küçük çalışma, emülgatör yemenin potansiyel olarak zararlı mikrobiyom değişiklikleri, karın ağrısı ve vücut genelinde daha yüksek iltihaplanma düzeyleri ile ilişkili olduğunu göstermiştir.Ancak emülgatörler üzerine yapılan çoğu araştırmada kemirgenler incelendi, insanlarla yapılan araştırma sayısı oldukça az.
Kanada’daki McMaster Üniversitesi'nde gastroenterolog ve tıp doçenti olan Dr.
Neeraj Narula, emülgatörler ve yapay tatlandırıcılar gibi katkı maddelerinin de bağırsak sağlığına zarar verebileceğini söyledi.Araştırmacılar, özellikle bazı ekmekler, salata sosları ve süt ürünleri dahil olmak üzere birçok ultra işlenmiş gıdada bulunan emülgatörler konusunda endişe ediyor.
Paris'teki Pasteur Enstitüsü'nde mikrobiyom araştırmacısı olan Benoit Chassaing, bu çalışmaların, kemirgenler ultra işlenmiş gıdalardaki seviyelere benzer seviyelerde belirli emülgatörler tükettiğinde, ‘kötü’ bağırsak mikroplarının ‘iyi’ olanlardan daha fazla büyüdüğünü, bağırsakları kaplayan koruyucu mukus tabakasının inceldiğini ve bağırsak iltihabının arttığını buldu.
Dr.
Chan, kronik bağırsak iltihabının, iltihaplı bağırsak hastalığı ve kolorektal kanser gibi durum ların gelişme riskini artırabileceğini söyledi.Araştırmacılar ayrıca, Crohn hastalarının emülgatörlerden kaçındığında belirtilerinin iyileştiğini de buldular.
Kemirgenler üzerinde yapılan bazı çalışmalar, sukraloz, asesülfam K ve sakarin gibi yapay tatlandırıcıların tüketilmesinin dengesiz bir bağırsak mikrobiyomuna ve ‘daha sızdıran’ bir bağırsak çeperine yol açabileceğini öne sürüyor.
Bu tatlandırıcıların insanlar üzerinde de aynı etkileri gösterip göstermediğini kanıtlayacak yeterli araştırma henüz yok.
Ancak 2022'de yayımlanan 137 yetişkin üzerinde yapılan bir denemede, araştırmacılar her gün bu tatlandırıcıları içeren yiyecek ve içecekleri tüketenlerin, bunlardan kaçınanlara göre ishal, kabızlık ve göğüste yanma gibi daha kötü gastrointestinal semptomlara sahip olduğunu bulmuşlardı.
Dr.
Whelan, ultra işlenmiş gıdaların bağırsağı nasıl etkilediği hakkında bilim insanlarının henüz anlamadığı çok şey olduğunu ve bu ürünlerden tamamen kaçınılmasını önerecek kadar yeterli kanıt olmadığını söyledi.
Ancak Dr.
Narula, “Ultra işlenmiş gıdaları kardiyovasküler hastalıklar, demans ve obezite gibi diğer sağlık koşullarıyla ilişkilendiren iyi kanıtlar olduğu için, tüketimi azaltmanın faydalı olabileceğini biliyoruz” dedi ve düzenli olarak yediğiniz ultra işlenmiş gıdaları düşünmenizi ve bunları işlenmemiş alternatiflerle değiştirmenin yollarını belirlemenizi önerdi.
Mesela gazlı içecek yerine maden suyu içebili, hazır salata sosu yerine içeriği temiz bir sirke/zeytinyağı ikilisi kullanabilirsiniz.
Paketli bisküviler almak yerine evde kendiniz hazırlayabilirsiniz.Sağlıklı bir bağırsak için, bol miktarda lif açısından zengin tam gıdalar (meyve ve sebzeler gibi) tüketmeye odaklanın.
Ayrıca sodyum, ilave şekerler ve doymuş yağları sınırlamak genel sağlığınız için de iyidir.
