Çin’in Denizi Olmayan Limanı: Zhengzhou

Henan eyaleti, coğrafi konumu nedeniyle Çin’in kalbi olarak anılmaktadır.

Herhangi bir denize kıyısı olmadığı için uluslararası ticarette dezavantajlı olduğu düşünülebilir.

Fakat Avrupa kıtasının yüzölçümü kadar büyük bir ülke olan Çin’in iç pazarına erişim de büyük fırsatlar barındırmaktadır.

Yıllardır tarım ve ağır sanayi şehri olarak bilinen Zhengzhou şehri de Çin’in ‘İç Bölgelerinin Dönüşümü’nün dikkate değer bir örneğini oluşturmaktadır.

Peki bu nasıl oldu?

Geleneksel olarak Çin pazarının dünyaya açılan kapıları Shanghai, Shenzhen, Guangzhou olarak bilinmektedir.Sahip oldukları liman ve demiryolu altyapıları sayesinde bugün dahi Çin’in ticaretinde hayati öneme sahiptir.

Fakat Çin’in ülke genelinde gelişme ve ilerleme politikaları, az gelişmiş bölgelere yapılan yatırımları teşvik ederken bu şehirlerin ekonomi içindeki misyonunu da dönüştürmektedir.

Zira Çin nüfusunun yüzde 80’lik kısmı coğrafi engeller ve iklim kolaylıkları nedeniyle tarihsel olarak Çin’in doğu kıyısına yerleşmişken bugün iç bölgelerdeki tarım potansiyeli ve sanayide iş gücüne daha fazla ihtiyaç duyulmaktadır.

Dolayısıyla hem yaşanabilecek şehirler kurmak hem de bu şehirleri bütüncül bir ekonomik program dahilinde sınıflandırarak ticaret ağının bir parçası yapmak, Çin’in yapmış olduğu en başarılı hamlelerden biri olarak okunabilir.

Çin’n demiryolu taşımacılığında her zaman öncü rol oynayan Zhengzhou şehrinin seçilmesi de bu açıdan tesadüf değildir.

Zira ithal edilen ürünler Zhengzhou’ya bir şekilde ulaştırıldıktan sonra buradan Çin’in her bölgesine kesintisiz dağıtım, demiryolu ağının gelişmesi ile birlikte uygulanabilir hale gelmiştir.

Yine ihraç edilecek ürünler de yine bütüncül ticaret ağında dağıtılan rol gereği buraya demiryolları ile kolaylıkla toplanabilir.

O zaman sorulacak soru şu: Nasıl?

Cevap, aslında Amerika’nın yeniden keşfini gerektirmiyor.

Avrupa’nın ortasında, hava ticaret lojistiğinin merkezi Lüksemburg bu başarıya nasıl eriştiyse aynısının Zhengzhou için de öngörüldüğü söylenebilir.

Bu açıdan bu iki şehrin ekonomik açıdan mükemmel bir simetri oluşturduğunu söylemek mümkündür.

Zhengzhou Xinzheng Uluslararası Havalimanı Kuzey Kargo Alanı (郑州新郑国际机场北货运区) Bu bölge Çin'in iç bölgelerinden dışa açılma stratejisinin en somut temsilidir.

Çin’in devlet konseyi tarafından onaylanan plan dahilinde ‘denize kıyısı ve komşusu olmayan’ Henan eyaleti, bu projenin başlangıç noktası olmuştur.

Kuzey Kargo Alanı, toplam inşaat alanı 160.000 metrekareyi aşan devasa bir komplekstir.

Büyük Boeing 747-8F uçaklarının yükleme ve boşaltma işlemlerini rahatlıkla gerçekleştirebildiği ve doğrudan pist erişiminin olduğu bir alandır.

Çin’in her alanında olduğu gibi burada da ‘akıllı sistemler’ verimliliği vee operasyonel çeşitliliği arttırmada öncü rol oynamaktadır.

Bunlara örnek olarak 50’den fazla otomatik depolama / taşıma robotu ile çalışabilen Yüksek Raflı Otomatik Depolama ve Geri Çağırma Sistemi (AS/RS), kargo terminali ile uçak arasında malzeme taşıması yapabilen Otonom Sürüşlü Römorklar (AGV), -25 dereceye kadar çalışabilen Soğuk Zincir Merkezi (冷链中心) gösterilebilir.

Bu alanın en büyük başarısı ise yine “Zhengzhou-Lüksemburg Hava İpek Yolu" (郑州-卢森堡空中丝绸之路) olarak gösterilmektedir.

Cargolux (卢森堡国际货运航空公司) ve Henan Civil Aviation (河南民航发展投资集团) arasındaki işbirliği ile birlikte haftada 40’tan fazla yük uçuşu ile ihracat ya da ithalat konusu ürünler hem orta Çin’e hem de Avrupa’nın merkezine kesintisiz olarak aktarılmaktadır.

Zhengzhou örneğinde gelen ürünler demiryolu ve karayolu aracılığıyla diğer şehirlere transfer edilebilirken Lüksemburg’ta da aynı yöntemle bütün Avrupa pazarına erişim mümkün hale getirilmiştir.

Bu koridor üzerinden yapılan ticaretin değerinin 100 milyar ABD doları olduğu değerlendirilmektedir.

Pek tabiki bu bölge üzerinden başka ticaret rotaları de kullanılmaktadır.

Bunlara örnek olarak Kuzey Amerika (Chicago, Los Angeles, New York), Güneydoğu Asya (Bangkok, Singapur, Kuala Lumpur), Orta Doğu (Dubai) gösterilebilir.

Hızlı ve güvenilir kargo hizmeti hem bölgedeki istihdamı arttırırken hem de yüksek değerli ürünlerin ihracatını da bu bölgeye yönlendirmektedir.

Hali hazırda uygulanan sistem pek çok açıdan ihtiyaçları karşılasa da Çin’in bu bölge üzerinden yaptığı ticareti arttırma hedefi mevcuttur. 2030’a kadar yıllık kargo kapasitesini 2 milyon tona çıkarmayı hedeflerken tam otonom şekilde işleyen bir sistem kurmak için blockchain, 5G ve IoT gibi teknolojilerin kullanımı öncelik haline gelmiştir.

Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Henan Toplanma Merkezi (国际公路运输河南集结中心) TIR (Transports Internationaux Routiers), Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği (IRU) tarafından yönetilen, dünyada 77'den fazla ülkede uygulanan bir gümrük geçiş sistemidir.

Sistemin çalışma mantığı şudur: Yük bir ülkede yüklenerek mühürlenir, Araç varış ülkesine giderken geçtiği ülkelerdeki gümrük kontrollerinden ve vergilerden muaf tutulur.

Varış ülkesinde gümrüğe tabi tutulur.

Bu sayede gümrük kontrolleri yüzünden uğranabilecek zaman kaybından kurtulmak mümkün hale gelmiştir.

Aynı zamanda deniz taşımacılığından daha hızlı, havayolu taşımacılığından daha ucuz bir alternatif sunmaktadır.

Zhengzhou easında sadece hava lojistiğinin kavşak noktası değil, Dört Liman Entegrasyonu" (四港联动)’nun bir parçası olarak seçilmiştir.

Hava lojistiği her ne kadar hızlı olsa da hala pahalıdır.

Demiryolu taşımacılığı ise ülkeler arası altyapının geliştirilmesinde hala yetersiz kalabilmektedir.

Bu açıdan karayolu taşımacılığı güçlü bir alternatif sunmaktadır.

Toplanma Merkezi sadece büyük şirketler için değil, iç bölgelerdeki küçük işletmeler için de hayatidir.

Denize kıyısı olmayan, hatta çevresinde de kıyısı olan şehir bulunmayan Henan, Shaanxi, Anhui gibi şehirlerdeki KOBİler, geleneksel ticaret ağı içinde liman şehirlerindeki acenteler aracılığı ile ihracat yapabiliyorken Zhengzhou sayesinde dağıtım ağınna doğrudan erişebilmektedir. 500’den fazla çeşit malın Rusya, Kazakistan, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan, Pakistan, Moğolistan, Belarus, Gürcistan olmak üzere 11 ülkeyi kapsayan bir kara taşıma ağı içindeki organizasyonun yönetimi yine buradan yapılmaktadır. 2025 verilerine göre 600 milyon ABD doları değerinde ürününün bu merkez aracılığıyla taşındığı düşünülmektedir.

Zhengzhou Uluslararası Kara Limanı Batı Operasyon Alanı (郑州国际陆港西作业区) Bu bölge ise diğer taşımacılık alanlarından daha farklı ve özel olarak tasarlanmıştır.

Birincil amaç, Çin-Avrupa Demiryolu koridorunun ana başlangıç noktalarından biri olarak konumlandırılmasıdır.

Çin’in ‘Batı Koridoru’ için özelleştirilmiş bir terminal olarak inşa edilmiştir. 2024 yılı verilerine göre Çin-Avrupa tren seferlerinin sayısı 3000’i geçmişken bunların önemli bir kısmı Zhengzhou başlangıçlıdır.

Bu alanın bir diğer özelliği, doğrudan gümrük çıkış işlemlerini Zhengzhou’da tamamlanabilmesidir.

Bu sayede Çin-Hamburg arası taşımacılık süresi 15 gün civarına kadar düşebilmektedir.

Çin’in ‘4 Liman Entegrasyonu’nun demiryolu ayağı bu merkez üzerinden yürütülmektedir.

Bu alanın bir diğer çarpıcı özelliği ise Elektrikli Araçlara ilişkin tedarik zincirinde özel bir konumda yer almasıdır.

Başta BYD olmak üzere pek çok yeni nesil elektrikli ve yenilebililir enerji ile çalışan araçların hizmet merkezi olarak da düşünülebilir.

Bu bölgede üretilen araçların yanında bu bölgede üretilmeyen ama buradan taşınacak araçlar için depo, yedek parça, şasi gibi ürünler burada tedarik edilebilmektedir.

Zhengzhou Xinzheng Kapsamlı Serbest Bölgesi (郑州新郑综合保税区) ise önceki bahsettiğimi lojisik ve depolama alanlarının tamamlayıcısı olarak Çin'in iç bölgelerindeki en yüksek seviyeli ve en ayrıcalıklı "vergisiz uluslararası ticaret adasıdır".

Doğrudan Zhengzhou Xinzheng Uluslararası Havalimanı'na entegre edilerek, "bölge-liman birliği" sayesinde kargo gümrük işlemlerini saniyeler içinde tamamlar.

Pek tabiki yenilikçi teknolojiler en verimli şekilde kullanılmaktadır. 2025'te genişletilerek Orta Çin'deki ilk "havalimanı + kara limanı" tipi serbest bölge haline gelmiş ve Zhengzhou'nun "dört liman entegrasyonu" stratejisini somutlaştırmıştır. 2025'in ilk dokuz ayında 300 milyar Çin Yuan'ına yakın ithalat-ihracat değeriyle, ülke çapındaki tüm kapsamlı serbest bölgeler arasında ikinci sırada yer alarak, iç bölgelerin küresel ticaretteki olağanüstü rekabet gücünü kanıtlamıştır.