Antarktika’nın kalkanı çatlıyor: Kıyamet Buzulu çözülüyor

Başak Nur GÖKÇAMDünya genelinde­ki buzullar, son yıl­larda sıcaklık artış­larıyla birlikte hızla kütle kaybediyor.

Bilimsel göz­lemler, Grönland ve An­tarktika’nın son iki on yılda buz kaybını belirgin şekilde hızlandırdığını; küresel buz kütlesinin yıllık ortalama yüz milyarlarca ton azaldı­ğını gösteriyor.Bu erime, deniz seviye­sinin yükselmesinin ana kaynaklarından biri hali­ne gelirken, özellikle An­tarktika’da yüzen buz sa­hanlıklarındaki zayıflama büyük endişe yarattı.

Bu kri­tik tablo içinde Thwaites Buzulu, hızla değişen yapı­sı ve potansiyel etkisi nede­niyle küresel iklim sistemi­nin en hassas noktalarından biri oldu.Domino etkisi yapmasından korkuluyorBilim insanları, Antarkti­ka’nın en hassas bölgelerin­den biri olan Thwaites Bu­zulu’nda endişe verici bir çözülme sürecinin hızlan­dığını ortaya koydu.

Yeni araştırma, özellikle Thwai­tes Doğu Buz Sahanlığı’nın (TEIS) son yirmi yılda kri­tik bir dengeleyici noktanın kontrolünü kaybetmeye başladığını ve bu zayıflığın diğer buz sahanlıkla­rında da domino etkisi yarata­bileceğini gösterdi.Ba­tı Antarktika’da yer alan Thwaites Buzulu, aşırı hız­lı değişimi nedeniyle kamu­oyunda ‘Kıyamet Buzulu’ olarak biliniyor.

Dünyanın deniz seviyesinin geleceği­ni şekillendiren en büyük bilinmezlerden biri olarak görülen bu dev buz siste­minin bir parçasını oluştu­ran TEIS, okyanus üzerin­de yüzen bir sahanlık ve ku­zeyindeki tek bir sabitleme noktası tarafından yerinde tutuluyor.

Ancak son yirmi yılda bu bölgenin etrafında hızla çoğalan çatlaklar, buz sahanlığının giderek daha kırılgan hale geldiğini orta­ya koyuyor.Çatlakların oluşumu adım adım takip edildiJournal of Geophysical Research: Earth Surface dergisinde yayımlanan ye­ni çalışma, TEIS’in nasıl za­yıfladığını bugüne kadar gö­rülmemiş ayrıntılarla açık­ladı.

Araştırmanın, Dünya Gözlem Bilimi Merkezi’n­de yürütüldü ve Debangshu Banerjee, Dr.

Karen Alley ile Dr.

David Lilien tarafından yönetildi.

Çalışma aynı za­manda ABD ve İngiltere’nin büyük ölçekli işbirliği olan Uluslararası Thwaites Bu­zulu İşbirliği (ITGC) kapsa­mında yürütülen TARSAN projesine katkı sağladığı be­lirtildi.Ekip, 2002–2022 yılla­rı arasındaki uydu görüntü­lerini, buz akış hızlarını ve GPS ölçümlerini birleşti­rerek TEIS’teki çatlakların nasıl oluştuğunu adım adım takip etti.

Bulgular, çatlak­ların büyüdükçe sabitleme noktasının sahanlık üzerin­deki ‘tutucu’ etkisini zayıf­lattığını, bunun da buzun daha hızlı akmasına yol aç­tığını gösterdi.

Bu hızlanma ise daha fazla kırılmaya ne­den olarak tehlikeli bir geri besleme döngüsü oluşturuyor.Çöküş aniden yaşanabilir En çarpıcı bulgulardan biri ise, bir zamanlar sahanlığı sabitleyen ve önemli bir destek noktası olan bölgenin artık istikrarsızlığı artıran bir faktöre dönüşmüş olması.

Bu dönüşüm, yapısal dayanımın kırılganlaşmasını hızlandırarak buz sahanlığını gelecekte ani bir çöküşe karşı daha duyarlı hale getiriyor.Deniz daha fazla yükselebilirBilim insanları, TEIS’te gözlenen bu dört aşamalı zayıflama modelinin Antarktika’daki diğer buz sahanlıklarında da ortaya çıkabileceği konusunda uyarıyor.

Yüzen sahanlıkların giderek bozulması, Antarktika Buz Tabakası’nın küresel deniz seviyesini beklenenden daha fazla ve daha hızlı yükseltme potansiyeline sahip olduğunu gösteriyor.Çöküş süreci dört aşamada tanımlandıAraştırmacılar bu çöküş sürecini dört aşamada tanımladı.

İlk aşamada buz akış yönüne paralel uzun çatlaklar belirdi.

İkinci aşamada akışı kesen daha kısa kırıklar oluştu.

Sonraki aşamalarda buz akışındaki hızlanma, kırıkların genişlemesini tetikledi ve sahanlık daha kararsız bir hale geldi.

Çalışma, Thwaites Buzulu’nun geleceğiyle ilgili belirsizlikleri azaltmakla birlikte, küresel iklim sistemi üzerindeki olası etkilerinin düşündüğümüzden daha yakın ve daha güçlü olabileceğini hatırlattı.