‘Kırkyama’ siyaset… - Prof. Dr. Utku Yapıcı

T ürk siyasetinde son y ıllardaki en ilgin ç geli şme siyasi kimlikler d üzleminde ya şanıyor.

Siyaset, bu y önde emsallerinin verdi ği d ü ş ünülen me şruiyete dayandırılarak her yeni g ün, tutarl ılıkların olmadığı ve üstelik aranmad ığı bir kırkyama yorgana d önü ş üyor.

K ırkyama yorgan (patchwork) tamamen farklı t ür, desen ve renkteki kuma şların birbirlerine dikilmesiyle elde edilen çok parçal ı bir yorgandır.

Bu yorganın her bir par ças ı yani siyasi akt örler ya da kurumlar da kendi içinde k ırk yamalı.

Siyasetin yamalılığı, siyasi akt örlerin yamal ılık pratiklerinden t ürerken siyasi aktörlerin yeni yamal ılık eğilimlerini teşvik ediyor ve son tahlilde birey d üzeyinde yamal ı bir siyasi kimliğe ge çi şi garanti ediyor ve daha k ötüsü bir bütün olarak siyasetin kimli ğine d önü ş üyor.

K ırk yamalı kimliğine sahip bir birey, çeli şkili değer ve ideallere uygun olarak farklı ortamlarda yaşayabilme yeteneğine sahip.

Örne ğin yaşamın bazı pratiklerinde dindar, bazı pratiklerinde hedonist g örünümlü bir birey hayal edin.

Postmodern dünyan ın olanak tanıdığı bi çimde eklektik bir kültürün ta şıyıcısı esnek bir birey...

Çeli şen kimliklerin bir arada varlığını sorun olarak g örmeyen, normalle ştiren bir birey...

TUTARSIZLIK NORMALLEŞİYOR İnsan sonu ç itibar ıyla çoklu kimliklerden olu şur, doğru.

Örne ğin, bir üniversite hocas ı, bir eş, baba, evlat, bir basketbol takımı taraftarı, bir komşu, yurttaş vb. kimliklerine eşzamanlı olarak sahip olabilir ve bu kimliklerin hangisinin ön plana geçece ğini bağlam belirler.

Sabah çocu ğunu okula bırakırken baba, ö ğlen ders anlatırken hoca, akşamki basketbol ma ç ını seyrederken takım taraftarı kimliklerinin diğer kimlikler arasından sıyrılarak ön plana ç ıkması son derece normal bir durumdur.

Kişinin postmodern bir d ünyada, e şzamanlı olarak farklı ve hatta çeli şen kimliklerine yer ve zaman a çmas ı da normal karşılanabilir.

Ancak siyasetteki haliyle kırk yamalılık durumunun sorun yaratan yanı şudur: Siyasi akt örlerin kimliklerinin yamal ılığının ötesinde (patchwork of identities), k ırkyamalılık bizzat bir kimliğe d önü şme yolunda.

Hem siyasal akt örün hem de siyasetin kimli ğine...

Bu şekilde bakılırsa ço ğulculuktan çok hileyi, demokratiklikten çok ç ıkarcılığı ve fırıldaklığı i çinde bar ındırıyor.

Kırk yamalı kişilik, sistemde ayakta kalabilmesi i çin gerekli şartları topluma dayatıyor.

Bunu o kadar çok gösterip tekrarl ıyor ki doğruyla yanlış arasındaki ayrımı bulanıklaştırıyor.

Tekrar ede ede tutarsızlığı normalleştiriyor. “Doğrunun” yerini “yerindeliğin” aldığı yeni bir “yapılması ve yapılmaması gerekenler” listesi hazırlayıp her sabah önümüze sunuyor.

TUTARLI, ÇOĞULCU, DEMOKRATİK OLMAK Bu durumda, bireyin i çinde var oldu ğunu iddia ettiği kırkyama kimliklerden aslında hi çbiri bireyin kimli ği olmuyor, olamıyor.

Kazan ç için elde tutulan ve ba ğlamına g öre ön plana al ınabilecek ara çlara dönü şt ürülüyor kimlikler.

İki g ün önce, herkesi A partisine davet eden nutuklar atan biri iki gün sonra onun antitezi B partisinde kendini buluveriyor ve pi şkince “Ben aslında oradayken de buydum.” diyerek yeni durumunu normalleştirmeyi deneyebiliyor.

Çeli şkiyi, çeli şkinin aslında olmadığını iddia ederek normalleştiriyor.

Ya da A partisinde, A siyasal hareketiyle özde şleşmiş bir ilkeyi savunan bir siyasi y önetici, o partinin temel ilkesiyle uyumsuz bir olguyu savunman ın meşruiyetini kendiliğinden, bu siyasal k ültürün etkisiyle elde edebiliyor.

Tüm seçmenlerin bal ık hafızalı olduğuna bir inanmışlık hali var ideal (!) siyaset çide.

Bir ba şka siyaset çi A şehrindeki mitingde o şehrin hassasiyetlerine uygun şeyler, oradan gittiği B şehrindeki mitingde ise A şehrindeki hassasiyetlerle çeli şen kimi şeyler s öyleyebiliyor ve ikisinin birden do ğru olamayacağı ortadayken iki ifadenin de “yerinde olduğu” konusunda inanmış g özükebiliyor.

Siyasette bugün fark ı, siyasetin bu “g örünmez elinin” dayatt ığı kurallara karşı durmak, yani ger çek ve tutarl ı olmak yaratacak.

Daha önce de bu sütunlarda yazm ıştık; T ürkiye’yi ileriye götürebilecek siyasi strateji, “gerçekli ği inşa etmeye çal ışmakla oyalanmak” değildir.

Ülkeyi ileriye götürecek strateji çok basittir: “Gerçek” olmak, tutarl ı olmak elbette ço ğulcu olmak, demokrat olmak.

Ama kırk yamalılığı ç ıkar devşirmek i çin bir potansiyele dönü şt ürmemek, dönü şt ürülmesine r ıza g östermemek, her yerde, her şekilde buna karşı tepki vermek, kimliklerimiz ve kişiliklerimiz üzerine örtülen bu “deli yorgan ını” üstümüzden atmak!

Ayd ın Adnan Menderes Üniversitesi Uluslararas ı İlişkiler B ölümü'nden Prof.

Dr.

Utku Yap ıcı