Haber Detayı
Bu kelimeler 2025’in özeti
Köklü dil kurumlarının yılın kelimesini belirlediği döneme girdik. Cambridge Sözlüğü 2025’in kelimesini parasocial olarak açıkladı bile. Türkçeye parasosyal diye çevrilen bu sözcük insanların ünlüler, içerik üreticileri ya da yapay zekâyla kurduğu tek taraflı ilişkiyi tarif ediyor. Oxford Sözlüğü’nün kısa listesinde de ‘aura farming’, ‘biohack’ ve ‘rage bait’ kelimeleri var. Türk Dil Kurumu da önerileri kabul etmeye başladı.
Dil kurumları her senenin sonunda yılın ruhunu yansıttığını düşündükleri kelimeleri seçiyor.
Sosyal medyada ve günlük hayatta kullanımına bakarak belirlenen bu kelimelerin aslında dilbilimsel bir zaman kapsülü olduğunu düşünebiliriz.
Örneğin Oxford Sözlüğü’nün 2005’te seçtiği yılın kelimesi ‘podcast’ti.
Çünkü o dönemde bu format klasik radyo yayıncılığına yeni bir alternatif olmuş ve medyayı dönüştürmüştü.
Şu ana kadar 2025’e damga vuran kavramlara veya sözcüklere bakarsak da karşımıza ilişkiler, yapay zekâ, teknoloji ve sağlık konuları çıkıyor.
Çağımızın koşulları düşünüldüğünde bu sonuç çok da şaşırtıcı değil.İlişkiler boyut değiştiriyor PARASOCIALCambridge Sözlüğü 2025’in kelimesini parasosyal olarak açıkladı, anlamı da şu: ‘Birinin tanımadığı ünlü biriyle, bir kitap, film, TV dizisi vb. karakteriyle ya da bir yapay zekâyla kendisi arasında hissettiği bağ...’ Cambridge Sözlüğü’nün kelimeye verdiği örnek kullanımlardan biri de pop sanatçısı Taylor Swift ve nişanlısı Amerikan Ulusal Futbol Ligi yıldızı Travis Kelce’yle ilgili.
Hiç tanımadığınız bir çiftin nişanını sanki abiniz veya ablanız yaşıyormuş gibi hissediyorsanız parasosyal sularda yüzmeye başlıyorsunuz.
Parasosyal ilişkide bağ kurduğunuz kişiyi çok iyi tanıdığınız, ona güvenebileceğiniz ve hatta sadakat duyabileceğiniz duygusuna kapılıyorsunuz.
Cambridge Sözlüğü’ne göre insanların ChatGPT’yi sırdaşı, arkadaşı ve hatta romantik partneri olarak görmesi de parasosyal ilişki örneği.Azıcık çabayla karizma da gelirAURA FARMINGOxford Sözlüğü’nün kısa listesine kalan üç kelimeden biri aura farming, yani aura çiftçiliği.
Sözlük anlamıysa şu: ‘Kendine güven, soğukkanlılık veya gizemli bir hava vermek amacıyla davranışlarında veya sunumunda ince bir şekilde çaba göstererek etkileyici, çekici veya karizmatik bir kişilik veya kamu imajı oluşturmak.’ 2024 yılında popüler hale gelen bu terim, bu yıl 11 yaşındaki, Endonezyalı Rayyan Arkan Dikha’nın viral dans videosuyla özdeşleşmişti.
Üzerine çok çalıştı mı bilemeyiz ama videodaki bu çocukta gerçekten karizma da var, kendine güven de.Bedenimizi kandırabilir miyiz?BIOHACKOxford Sözlüğü’nün kısa listeye giren üç kelimesinden biri de sağlıkla ilgili.
Biohack ‘Kişinin beslenme alışkanlıklarını, egzersiz rutinini veya yaşam tarzını değiştirerek ya da ilaçlar, takviyeler, teknolojik cihazlarla fiziksel veya zihinsel performansını, sağlığını, ömrünü veya refahını iyileştirmeye çalışmak’ anlamına geliyor.
Bu kelime doğru yöntemleri kullanarak biyolojimizin işleyişini ‘hack’leyebileceğimiz, yani bir şekilde değiştirebileceğimiz mantığına dayanıyor.
Yaşlılığı ve hastalıkları yenmek için vitaminler kullanmak, zayıflamak için aralıklı oruç tutmak biohack yöntemlerine örnek verilebilir.“Yeter ki takipçi sayımız artsın!”RAGE BAIT‘Öfke yemi’ olarak çevirebileceğimiz rage bait ‘Sinir bozucu, kışkırtıcı veya saldırgan davranışlarla öfke veya kızgınlık uyandırmak amacıyla kasıtlı olarak tasarlanmış çevrimiçi içerik’ olarak tanımlanabilir.
Genellikle belirli bir internet sayfasına veya sosyal medya içeriğine trafiği veya etkileşimi arttırmak için kullanılır.
Aslında manipülatif bir taktik bu.
Öfke yemleri kullanıcıların içeriği kaydırmasını, yanıtlamasını veya izlemeye devam etmesini amaçlıyor.
Algoritmalarla desteklendiği için de sosyal medya platformunun kâr etmesini sağlıyor.
Genellikle de eleştiri ve hakaret yemleri kullanılıyor.YZ bunu da sen yap!VIBE CODINGKendi bilgisayar programımızı oluşturabilmek için kod yazmayı öğrenmek yerine ‘vibe coding’i deneyebiliriz.
Collins Sözlüğü 2025 yılının kelimesini seçerken teknolojiden yola çıktı.
Vibe coding’in yani vibe kodlama’nın sözlük tanımıysa şu: ‘Bilgisayar kodlarının yazılmasına yardımcı olmak için doğal dil tarafından tetiklenen yapay zekâ (YZ) kullanımı.’ Yani zahmetli bir şekilde kendiniz kod yazmak yerine makineye ne istediğinizi söylüyorsunuz, o bu işi sizin yerinize yapıyor.
Collins’in genel müdürü Alex Beecroft bu sözcüğün dil ve teknolojinin birlikte nasıl geliştiğini mükemmel bir şekilde yansıttığını söylüyor.Bir de FOFO’muz çıktıHerhangi bir sözlüğün yılın kelimesi ilan etmediği ama şu sıralar sık sık karşımıza çıkan yeni anksiyetemizden de bahsedelim: FOFO. ‘Fear of finding out’, yani öğrenme korkusunun kısaltması olan FOFO bir anlamda FOMO’nun (fear of missing out-kaçırma korkusu) tersi.
Time’ın haberine göre bu yıl 2 bin ABD’li yetişkine yapılan bir ankette katılımcıların beşte üçünün sağlık taramalarından kaçındığı ve bunun yaygın nedeninin kötü haber alma veya utanma korkusu olduğu ortaya çıktı.
Birçoğumuzun doktora gitmekten ve sağlık taraması yaptırmaktan çekindiği bir gerçek.
FOFO sadece sağlık raporu sonuçlarını öğrenmekten kaçınmak anlamına da gelmiyor.
Kredi kartı özetine bakmak veya ‘zor’ bir e-postayı okumak gibi rahatsız edici bilgilerle yüzleşmekten korkmak da FOFO kavramıyla tanımlanıyor.TDK da yılın kelimesini belirleyecekTürk Dil Kurumu (TDK), Ankara Üniversitesi İletişim Araştırmaları ve Uygulama Merkezi işbirliğiyle ‘2025 yılının kelimesi/kavramı’nı belirlemek için öneri sürecini başlattı.
Dileyenler 14 Aralık’a kadar anket.tdk.gov.tr adresini ziyaret edebilir.
Gönderilen kelimeleri/kavramları ve gerekçelerini TDK Değerlendirme Kurulu inceleyecek.
