İngiltere’de ‘kader anı’ bütçesi

Birleşik Krallık bugün önemli bir mali gelişmeye sahne oldu.

İşçi Partisi Hükûmeti’nin Maliye Bakanı Rachel Reeves, Hükûmet’in vergi ve harcama planlarını açıkladı.

Bütçe, kamuoyunda hızla eriyen İşçi Partisi için “kader anı” olarak tanıtıldı.

Temmuz 2024’te yüzde 34 oyla büyük bir sandalye zaferi kazanan parti, şimdi bunun yarısına düşmüş durumda.

Reform Partisi yüzde 35’e yaklaşırken Muhafazakârlar da büyük gerileme yaşıyor.

İktidarın 18 ayı boyunca uygulanan politikalar tepkileri büyüttü.

Önce enerji fiyatlarının zirvede olduğu bir dönemde emeklilere verilen kış yakıt desteği kesildi.

Ardından engelli yardımları hedef alındı.

Üstüne iki çocuk üstü ailelere verilen yardımların sınırı korunarak milyonlarca çocuğu etkileyen yoksulluk riski artırıldı.

İngiltere’de resmî verilere göre 4,3 milyon çocuk yoksulluk içinde yaşıyor.

AUSTERİTY’DEN GERİ DÖNÜŞ Starmer ve Reeves, kamu borcunun GSYİH’nin yüzde 100’üne dayanmış olması nedeniyle bütçe açığını kapatmayı öncelik yaptı.

Tahvil sahiplerinin paniğe kapılmaması için vergi artışları ve kesintiler zorunlu görüldü.

Hükûmet, piyasaları yatıştırmak için kemer sıkmayı benimsedi.

Ancak bu, siyasal çöküş getirdi ve parti içi baskılarla geri adım atıldı.

Kasım bütçesiyle çocuk yardımı sınırı kaldırıldı.

Yine de hükûmet, hayalî “mali delik” fikrinden vazgeçmedi.

Ekonomi reel olarak neredeyse durgun; büyüme sadece fiyatlardan geliyor.

İngiltere, G7’nin en yüksek enflasyonuna sahip.

Yüksek faizler ise işletmeleri ve mortgage sahiplerini zorluyor.

Bütçe Sorumluluk Ofisi, uzun süredir tutmayan iyimser tahminleri aşağı çekti ve GSYİH artışını yıllık yüzde 1,5’e indirdi.

Bu durum vergi gelirlerinin yetmeyeceği anlamına geliyor.

Ancak sosyal harcamaların kontrolden çıktığı iddiası doğru değil: 2007’den bu yana ekonomideki payı neredeyse aynı; 2012’den bu yana ise düşüşte.

VERGİ YÜKÜ ÇALIŞANLARIN OMZUNDA Peki Reeves ne yaptı?

Zenginleri değil, orta gelirliyi hedefleyen “gizli vergi” artışları gündeme geldi.

Kendisi de “çalışanları zorlayacak” dedi.

Buna göre, İşçi partisinin dönem sonunda toplam vergi yükü tarihî zirveye çıkacak.

Emlak, sermaye kazançları ve kumar üzerinden de ek vergiler geliyor ancak zengin kesim üzerindeki etkisi sınırlı.

Üstelik bu vergilerin çoğu geç dönemde uygulanacak; orta sınıfa yük ise gelecek nisan itibarıyla başlayacak.

Hedeflere ulaşma ihtimali de düşük.

OBR, yüksek borç seviyesi nedeniyle en küçük faiz ve enflasyon değişimlerinin tüm planı bozabileceğini söylüyor.

Başarı olasılığı sadece yüzde 59.

EKONOMİ KIRIK, BÜTÇE YAMALI Bu bütçe, City of London’ın taleplerini karşılamaya çalışsa da halkın sorunlarını çözmüyor.

İngiltere şu anda G7’nin en yüksek enflasyonuna; OECD’nin en yüksek elektrik fiyatlarına sahip.

İşsizlik artıyor; reel gelirler 2019’dan beri yerinde sayıyor; eşitsizlik ve yoksulluk yükseliyor; kamu hizmetleri tükenmiş durumda.

NHS kuyrukları rekor kırıyor; yerel yönetimler iflas ediyor; sosyal konutlar yetersiz; altyapı yatırımları özel sektör borçlanmasına bırakılıyor.

Böylesi bir tabloyu, mali piyasaların istediği hayalî bir açığı kapatma uğraşıyla düzeltmek mümkün değil.

Reeves, altyapıya 120 milyar sterlinlik yatırım yapacaklarını söylerken bunun sadece 7 milyarlık kısmının kamu fonuyla olacağı açıklandı.

Geri kalanı, işleri ağır borç yüküne sokan kamu-özel ortaklıklarına bırakılacak.

Oysa ekonomiyi ayağa kaldırmak için çok daha büyük bir kamusal yatırım ihtiyacı var.

Yerel yönetimler, eğitim ve NHS için acil finansman sağlanmadıkça, yoksulluğu azaltacak güçlü sosyal politikalar benimsenmedikçe bu bütçe gerçek bir dönüşüm sunmuyor.

Buna karşılık savunma harcamaları hızla artırılıyor.

Kısacası: “kader anı” değil; kırılmış bir ekonomiyi onarmayan bir bütçe.