Haber Detayı
'Zeytin' goril tartışması... Türkiye'de kalmasına itiraz... Odatv'ye değerlendirdi: Sözleşmeler ne diyor... DNA testi neye işaret ediyor
İstanbul Havalimanı'nda ele geçirilen nesli tehlikedeki goril Zeytin'in Türkiye'de kalacağı bildirildi. Hayvan hakları savunucuları karara itiraz ederken, Odatv'ye konuşan isim DNA testine göre neler yapılması gerektiğini anlattı. Bu goril türü nerelerde yaşıyor, uluslararası sözleşmeler ne diyor?
Ticaret Bakanlığı Gümrükler Muhafaza ekipleri, İstanbul Havalimanı'nda nesli tükenmek üzere olan "goril yavrusu" yakalamıştı.
Nijerya'dan Bangkok'a gönderilen bir kargoda ele geçirilmişti.
Aralık 2024'te yaşanan olayda Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaret Konvansiyonu (CITES) Sözleşmesi Ek-1 listesi kapsamındaki nesli tükenmek üzere olan "gorilla gorilla" olduğu belirlenmişti.
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından rehabilitasyona alınmıştı.ZEYTİN'İN NİJERYA'YA İADE SÜRECİNDE YAŞANANLARA DAİR AÇIKLAMASon olarak Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMP), İstanbul Havalimanı'nda 21 Aralık 2024'te ele geçirilen ve "Zeytin" adı verilen yavru gorile yapılan DNA testi sonucunda hayvanın Nijerya menşeli olmadığının tespit edildiğini ve Türkiye'de kalmasına karar verildiğini bildirdi.
Zeytin'in Eylül ayında ülkesine döneceğine haberler çıkarken, iade sürecindeki çalışmalara dair şu bilgiler verildi:"Zeytin'in, CITES (Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaret Konvansiyonu Sözleşmesi)'ne göre, ihraç eden ülkenin geri talep edebilme hakkına sahip olması sebebiyle Nijerya tarafından iade işlemi konusunda ülkemize resmi talepte bulunulmuştur.
İadeye ilişkin süreçte, Nijerya'ya tekrar gönderildiğinde yasa dışı ticarete konu edilmeyeceği yönünde güvence alınması, hayvanın maruz kaldığı stresin en aza indirilmesi, iki ülke arasındaki iklim koşullarının uygunluğu gibi temel faktörler dikkate alınmıştır.
Tüm bu şartların uygunluğu değerlendirilerek, iade sürecine yönelik işlemlere başlanmış ve eylül ayı içinde iade sürecinin tamamlanması için planlamalar yapılmıştır.""DNA TESTİNDE NİJERYA MENŞEİ ÇIKMADI: BATI OVA GORİLİ"İade işlemleri sırasında Zeytin'in Nijerya'ya ait bir tür olup olmadığının netleştirilmesi amacıyla DNA testi uygulanmasına karar verildiği bildirilen açıklamada, "Ankara Üniversitesi Evrimsel Genetik Laboratuvarı koordinasyonunda yürütülen ve tüm genom dizilimiyle gerçekleştirilen DNA testi geçtiğimiz günlerde sonuçlanmış olup Zeytin'in Batı Ova gorili olduğu tespit edilmiştir.
Bu gelişmeyle birlikte Nijerya'nın Zeytin'in menşei ülkesi olmadığı bilimsel veriler neticesinde anlaşılmıştır" denildi.BU GORİL TÜRÜ NERELERDE YAŞIYORBu goril türüne dair Vikipedi'de yer alan bilgilere göre, Batı ova gorilinin (Gorilla gorilla gorilla), Batı gorilinin (Gorilla gorilla) bir alt türü olduğu ve Angola, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kongo Cumhuriyeti, Ekvator Ginesi ve Gabon'da yaşadığı ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde nesilleri tükendiği belirtiliyor.Öte yandan Batı ova gorili olduğu belirtilen Zeytin'in türdeşi olan "Cross River gorili (Gorilla gorilla diehli)" olarak adlandırılan ve yine Batı gorilinin bir alt türü olan gorillerin ise Nijerya'da da bulunabildiği bilgisi yer alıyor.ETOLOG TAPKAN: "GEN TESTİ HEMEN YAPILMALIYDI... 10 AY BEKLEDİ"Hayvan foto muhabiri ve Etolog Deniz Tapkan, Zeytin'in Nijerya kökenli olmadığının tespiti üzerine DNA testinde çıkan menşeine göre, yaşam alanı olan bu ülkelerle iletişime geçilerek ve yaban hayatını koruma kuruluşlarının desteği ile kendi doğasına gönderilmesi gerektiğini savundu.
Odatv'ye yaptığı açıklamada şunları söyledi:"Yavru goril Zeytin’in üzücü sürecini 2024 aralık ayından beri takip ediyorum.
Şu anda geldiğimiz nokta kurumlardaki bilgisizliğin bir göstergesidir.
Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşme CITES’e göre yavru goril Zeytin’in anavatanını belirleyen gen testi hemen yapılmalıydı. 10 ay boyunca hayvanı bekletmek profesyonel bir davranış değildir.
Aynı zamanda kendisine danışmanlık veren PASA(Pan African Sanctuary Alliance-Afrika'da yaban hayatını korumak üzere kurulan Pan Afrika Sığınak İttifakı) ve JGI (Jane Goodall Institute-yaban hayatı ve çevre koruma kuruluşu) ile doğru ve şeffaf bir iletişim kuramadığını anlamış olduk...""MENŞEİ ÜLKESİNDE BİR MERKEZE TRANSFER EDİLMELİ""Gen testi sonucu Zeytin’in alt türü belirlendi; Batı ova gorili (Gorilla gorilla gorilla) Şimdi Türkiye, CITES Sekretaryası’na tür tespiti sonucunu bildirmek zorundadır.
Ardından, gorilin muhtemel menşei ülkesi (örneğin Kamerun, Kongo Cumhuriyeti veya Ekvator Ginesi) ile iletişime geçilmelidir.
CITES Sekretaryası, PASA veya JGI gibi kuruluşlarla uygun rehabilitasyon merkezini belirler ve Türkiye’ye danışmanlık verir.Türkiye bu aşamada 'emanetçi ülke' konumundadır, kalıcı sahiplik hakkı yoktur.
Gorilin uzun vadeli refahı için kuyruksuz maymun rehabilitasyon standartlarını karşılayan bir merkeze transfer edilmesi gerekir.Açıklama CITES’e ve hayvan etiğine uygun değildir.
Ayrıca biz hayvan hakları savunucuları için de hiç bir geçerliliği yoktur.
Zeytin’in doğasına dönmesi için yetkililere sorumluluklarını hatırlatmaya devam edeceğiz." HAYVAN HAKLARI SAVUNUCULARINDAN BASIN AÇIKLAMASIZeytin gorille ilgili gönderilen basın açıklamasında ise "Biz, hayvan hakları savunucuları olarak, DKMP’yi bu kararı yeniden değerlendirmeye, uluslararası kuruluşlarla iş birliği yaparak Zeytin’in doğasına ve türdeşlerine kavuşmasını sağlamaya çağırıyoruz.
Zeytin’in yalnızlığı bir “rehabilitasyon” değildir, acilen türdeşlerinin olduğu bir rehabilitasyon merkezine gönderilmeli ve rehabilitasyonu sonunda doğasına, özgürlüğüne kavuşmalıdır" ifadeleri kullanıldı.
Kararın geri çekilmesinin istenildiği açıklamada şu ifadeler yer aldı:"CITES’İN KORUMA VE DOĞAYA DÖNÜŞ İLKESİNE AYKIRIDIR""DKMP, Zeytin’in Türkiye’de kalmasının CITES (Nesli Tehlike Altındaki Türlerin Ticaretine İlişkin Sözleşme) ve COP ('Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'nin Taraflar Konferansı) kararlarıyla uyumlu olduğunu iddia etmektedir.
Oysa CITES’in temel amacı, yasa dışı ticarete konu edilen bireylerin doğalarına en yakın koşullarda rehabilite edilmesidir.
Türkiye, gorillerin menşe ülkesi değildir; dolayısıyla Zeytin’in burada tutulması CITES’in koruma ve doğaya dönüş ilkesine aykırıdır.COP kararları, insan bakımında kalacak bireylerin uluslararası iş birliğiyle ve türdeşleriyle birlikte yaşamasını öngörmektedir.
Türkiye’de goriller için akredite bir bakım veya rehabilitasyon merkezi bulunmamaktadır.
Bu nedenle, Zeytin’in burada tutulması COP kararlarının öngördüğü koşulları karşılamamaktadır."BÜYÜK MAYMUNLAR SOSYAL FARKINDALIĞA SAHİP...
BİRÇOK ÜLKEDE TEK BAŞINA BARINDIRILMASI YASAK"Büyük maymunlar, yüksek bilişsel kapasiteye, sosyal farkındalığa ve duygusal bağ kurma yeteneğine sahip canlılardır.
Bu nedenle birçok ülkede, örneğin İspanya, Avusturya, Yeni Zelanda büyük maymunların tek başına barındırılması yasaktır.
Zeytin’in bir hayvanat bahçesinde yalnız tutulması, etik açıdan bir “yalnızlık cezası” anlamına gelmektedir.Türkiye’nin etik sorumluluğu, Zeytin’i tutmak değil, PASA (Afrika'da yaban hayatını korumak üzere kurulan Pan Afrika Sığınak İttifakı) veya Jane Goodall Institute (JGI- yaban hayatı ve çevre koruma kuruluşu) gibi uluslararası kurumlarla iş birliği yaparak, Zeytin’in türdeşleriyle yeniden buluşmasını sağlamaktır.Zeytin’in nerede, hangi koşullarda yaşadığına dair kamuoyuna bilgi verilmemesi etik hesap verebilirliğe aykırıdır.
Kamuoyunun ilgisini kazanan bir hayvanın yaşam koşulları gizlenmemeli, bağımsız uzmanlar tarafından denetlenmelidir."Odatv.com
