Haber Detayı
Sessiz katil havada! 63 bin can gitti, milyonlar riskte... İşte Türkiye’nin en kirli illeri ve İstanbul’un ilçe ilçe alarm haritası
Hava kirliliğini genellikle sadece gri gökyüzüyle ya da egzoz dumanıyla ilişkilendiririz. Oysa görünmeyen bu tehlike yalnızca akciğerlerimizi değil zihnimizi de etkiliyor. Pennsylvania Üniversitesi Perelman Tıp Fakültesi’nde yapılan dikkat çekici bir araştırma kirli havanın Alzheimer ve demansın ilerlemesini hızlandırabileceğini ortaya koydu. Peki havası en kirli ülkeler ve şehirler hangileri? Ve gelecekte bu tehlikenin etkilerinden korunmak mümkün olacak mı? İşte merak edilen araştırmanın sonuçları!
JAMA Neurology dergisinde yayımlanan çalışmada ince partikül madde olarak bilinen PM2.5'in beyin üzerindeki yıkıcı etkileri incelendi.
Penn Medicine Beyin Bankası'nda 1999-2022 yılları arasında vefat eden 602 kişinin beyin dokuları analiz edildi.
Araştırmacılar kişilerin ölümden önce yaşadıkları bölgelerdeki hava kirliliği düzeylerini belirleyerek, maruziyet ile beyin değişiklikleri arasındaki bağlantıyı değerlendirdi.
Sonuçlar çarpıcıydı: PM2.5'teki her küçük artış, Alzheimer belirtilerinin daha ağır seyretme olasılığını %19 artırıyor.
Ayrıca daha yüksek kirliliğe maruz kalan kişilerde hafıza kaybı, konuşma bozukluğu ve karar verme güçlüğü gibi bilişsel fonksiyonların daha hızlı zayıfladığı belirlendi.
Bilim insanlarına göre demansın şiddeti ile hava kirliliği arasındaki ilişkinin yaklaşık %63'ü Alzheimer tipi beyin değişiklikleriyle açıklanabiliyor. 8,1 Milyon Ölüm: Dünya Kirli Havaya Teslim Hava kirliliği artık küresel bir sağlık krizi.
Sadece son iki yılda, dünya genelinde 8,1 milyon kişi, Türkiye'de ise yaklaşık 127 bin insan bu görünmeyen tehlike nedeniyle hayatını kaybetti. 2024 yılında dünyanın en kirli havasına sahip ülkeler arasında Çad, Bangladeş, Pakistan ve Hindistan başı çekiyor.
İşte 2024 IQAir Dünya Hava Kalitesi raporuna göre havası en kirli 15 ülke tablosu: Sıra Ülke 1 Çad 2 Bangladeş 3 Pakistan 4 Dem.
Kongo Cum. 5 Hindistan 6 Tacikistan 7 Nepal 8 Uganda 9 Ruanda 10 Burundi 11 Nijerya 12 Mısır 13 Irak 14 Gana 15 Endonezya Türkiye'nin Kara Tablosu: Temiz Hava Kalmadı Greenpeace Türkiye İklim ve Enerji Kampanya Sorumlusu Emel Türker Alpay, Temiz Hava Hakkı Platformu'nun (THHP) yayımladığı Kara Rapor 2025 verilerini paylaşarak çarpıcı bir gerçeği hatırlattı: 'Türkiye'de Dünya Sağlık Örgütü standartlarına göre havası temiz bir il kalmadı.' Rapora göre, Iğdır, Erzincan ve Kütahya en yüksek hava kirliliğine sahip iller arasında.
Dahası Türkiye'de hava kalitesi ölçümleri halen düzensiz ve yetersiz yapılıyor.
PM2.5'in ekonomiye yıllık maliyeti ise 138 milyar dolar bu da ülkenin 2024 GSYH'sinin yaklaşık %10'una denk geliyor.
İstanbul'un Hava Karnesi: Nefes Almak Lüks Oldu İstanbul'da durum da iç açıcı değil.
Kartal, Esenyurt, Mecidiyeköy ve Yenibosna kirliliğin en yoğun ölçüldüğü ilçeler olurken, Büyükada, Şile, Kumköy ve Sarıyer nispeten daha temiz havaya sahip bölgeler olarak öne çıkıyor.
Ancak 'temiz' tanımı burada oldukça göreceli.
Sultangazi'deki Cebeci taş ocakları nedeniyle ilçe halkı yılın 263 gününü kirli hava soluyarak geçiriyor.
Uzmanlar, İstanbul'da kalp-damar hastalıkları KOAH ve inme gibi rahatsızlıkların önemli bir kısmının hava kirliliğiyle bağlantılı olduğuna dikkat çekiyor.
İşte 2024 yılında havası en kirli şehirler tablosu (Kaynak: IQAir 2024 Dünya Hava Kalitesi Raporu): Sıra Şehir ve Ülke 1 Byrnihat, Hindistan 2 Delhi, Hindistan 3 Karağandı, Kazakistan 4 Mullanpur, Hindistan 5 Lahor, Pakistan 6 Faridabad, Hindistan 7 N'Djamena, Çad 8 Loni, Hindistan 9 Yeni Delhi, Hindistan 10 Multan, Pakistan 11 Peşaver, Pakistan 12 Sialkot, Pakistan 13 Gurgaon, Hindistan 14 Ganganagar, Hindistan 15 Hotan, Çin 16 Greater Noida, Hindistan 17 Bhiwadi, Hindistan 18 Muzaffarnagar, Hindistan 19 Hanumangarh, Hindistan 20 Noida, Hindistan 60 Bin Hayat Kurtarılabilir THHP'nin hesaplamalarına göre, 2023 ve 2024 yıllarında hava kirliliğine bağlı erken ölümler sırasıyla 63 bin 851 ve 62 bin 644 kişi olarak kayıtlara geçti.
Eğer PM2.5 oranı Dünya Sağlık Örgütü'nün önerdiği 5 µg/m³ seviyesine indirilebilseydi Türkiye'de her yıl en az 60 bin kişinin hayatı kurtarılabilirdi.
Ölüm oranının en yüksek olduğu il Osmaniye (%33,8).
Ancak sayı bakımından zirvede yine büyük şehirler var: İstanbul, İzmir, Bursa ve Ankara.
Hava kirliliği, KOAH ölümlerinin %41'inden, kalp hastalıklarının %27'sinden, inme vakalarının %27'sinden ve akciğer kanserlerinin %18'inden sorumlu.
Üstelik demans riski de %8 artıyor.
Sessiz Bir Salgınla Karşı Karşıyayız Bilim insanlarına göre, hava kirliliği artık sadece çevresel değil, nörolojik bir kriz.
Bu görünmeyen düşman, şehirlerin üstünde asılı duran gri bir sis değil; beynimizin içinde biriken görünmez bir zehir.
