Bolivya'da 20 yıllık sosyalist iktidar seçimi kaybetti

Bolivya’da 20 yıldır iktidarda olan “Sosyalizme Doğru Hareketi (MAS)” partisi, sandıkta yenilgiyle iktidar koltuğuna veda etti.

Bir zamanlar doğal gaz patlamasıyla büyüyen ekonomi, bugün yakıt kıtlığı, dolar krizi ve rehin verilen altın rezervleri ile tarihin en ağır ekonomik darboğazını yaşıyor.Evo Morales’in 2006’da başladığı dönem, 2020’de Luis Arce ile sürmüştü.

Ancak, 2025 seçimlerinin ilk turunda MAS, yalnızca yüzde 11,7 oy alabildi.GAZ İHRACATÇISIYDI ŞİMDİ YAKIT İTHALATÇISI2000’lerde Bolivya, doğal gazdan 63 milyar dolar gelir elde ederek Latin Amerika’nın parlayan yıldızı olmuştu.

Bugün ise benzini bile dışarıdan almak zorunda.

Petrol üretimi 10 yılda yüzde 62 düştü, dizelin yüzde 90’ı, benzinin yüzde 60’ı ithal ediliyor.

Rafineriler ise kapasitelerinin yarısıyla çalışıyor.Devlet, bu açığı sübvansiyonla kapatmaya çalışsa da litre başına 3,7 Bolivyanoluk yakıt fiyatı, gerçek maliyetin sadece üçte biri.

Devletin sübvanse ettiği miktar, yıllık 2 milyar doların üzerinde.Bu sistemin “sürdürülemez” olduğunu belirten ekonomistler, Bolivya'nın artık üretmediği, sıklıkla ithat ettiği ve yakıtı da borçla finanse ettiği konusunda endişeli.ALTIN REHİN, DOLAR YOKÜlkenin Net Uluslararası Rezervleri (NUR) hızla eridi. 2014’te 15 milyar dolar olan rezerv, bugün 3,2 milyar dolar seviyesinde.

Bunun sadece yüzde 3’ünün nakit dolar, geri kalanın altın olduğu biliniyor.Luis Arce yönetimi, yakıt ithalatını sürdürebilmek için 8,4 ton altını uluslararası bankalara rehin verdi.

Bu, halk arasında “büyükannenin mücevherleri satıldı” benzetmesiyle anılıyor.Mevcut Cumhurbaşkanı Luis Arce 8 Kasım'da koltuğunu teslim edecekYASA DIŞI İŞLEMLER VE SİYASİ KRİZAltın satışları “Altın Yasası” ile yasallaştırılmış görünse de, parlamentonun onayı olmadan yapılan işlemler nedeniyle Bolivya Merkez Bankası yasal tartışmanın merkezinde.

İktidara gelmeden önce muhalefet, hükümeti “rezervleri yağmalamakla” suçluyordu.Yeni seçilen yönetim, hem dış borç ödemesi hem de yakıt ithalatı için 3 ila 4 milyar dolar acil fon arama hedefinde olsa da dolar piyasasında karaborsa hüküm sürüyor.SOSYALİZMDEN KARA BORSA EKONOMİSİNEEvo Morales döneminde “halkın zenginleşmesi”nin sembolü olan gaz gelirleri, bugün yerini benzin kuyruklarına ve ithalat bağımlılığına bıraktı.

Analistler, MAS döneminin “refahın değil, bağımlılığın mirası” olduğunu söylüyor.UYUŞTURUCU EKONOMİSİGazeteci platformu Connectas’a göre krizin güvenlik boyutu da derinleşti.

Platforma göre, Kokain içeren koka ekiminin yasal alanı genişledi; Bolivya, kokain tedarik zincirinde Brezilya ve Avrupa pazarlarına uzanan rotalarda kilit bir geçiş/üretim alanı hâline geldi.ABD’nin “uyuşturucuyla mücadelede yetersizlik” gerekçesiyle Bolivya’yı yakın zamanda “de-sertifikasyon” kapsamına alması, finansal ve diplomatik baskıyı artırdı.Uluslararası suç ağlarının varlığı sahada tespit ediliyor; bu durum yakıt-karaborsa-döviz üçgeniyle birleşince gölge ekonomiyi büyütüyor.

Uzmanlar, uyuşturucu ekonomisinin döviz kıtlığında “alternatif nakit” etkisi yaratarak istikrarı daha da bozduğunu vurguluyor.Connectas analizine göre, “yakıt ve döviz darboğazı, kokain tedarik zinciriyle beslenen paralel piyasaları büyütüyor; bu da hem enflasyonu hem de kur şoklarını derinleştiriyor.”8 KASIM'DAN SONRA NE OLACAKYeni seçilecek başkan, tükenmiş rezervler, borç baskısı ve enerji çöküşü ile göreve başlayacak.

Ekonomistler, kısa vadede “döviz bulunmazsa yakıt da bulunamayacak” diyor.

Uzun vadede ise Bolivya’nın yeniden üretim ekonomisine dönmesi, yabancı yatırım çekmesi ve sübvansiyon sistemini kaldırması gerekiyor.Odatv.com