Haber Detayı
Bulaşık makinenizin karanlık yüzü! Zehirli kimyasallar kan dolaşımınıza nasıl sızıyor?
Bulaşık makinenizin hiç sağlığınızla oynayabileceğini düşündünüz mü? Uzmanlar, makinelerin vücudunuza gerçekte ne yaptığı, hangi türlerinin en kötü olduğu ve bağırsaklarınızın neden asla iyileşmeyebileceği konusunda alarm veriyor.
Son dönemde TikTok gibi sosyal medya platformlarında sık sık karşımıza çıkan bir konu var.
Birçok kullanıcı çektikleri videolarda bulaşık makinelerinde kullanılan tablet deterjanların tehlikelerine dikkat çekiyor.
Milyonlarca kez izlenen bu videolarda bulaşık makinesi tabletlerinin ve parlatıcılarının tabaklarda bıraktığı kalıntıların iltihaplanma, gıda intoleransı ve hatta otoimmün hastalıkları tetikleyebileceği iddia ediliyor.
Videolarda iddia edildiğine göre, söz konusu kalıntılar vücudun koruyucu bağırsak zarını tahrip eden kimyasallar içeriyor.
Paylaşımları yapan fenomenler bu iddianın bilimsel olarak da desteklendiğini savunuyor.
Daily Mail'in aktardığına göre, söz konusu videolar o kadar ilgi gördü ki endişelenen gençler bulaşık makinelerini kullanmayı tamamen bırakıp bulaşıklarını elle yıkamayı tercih etmeye başladı.
Peki gerçekten böyle bir risk var mı?
Bulaşık makinesi deterjanlarıyla ilgili endişeler, 2023 yılında Journal of Allergy and Clinical Immunology dergisinde yayımlanan bir araştırma ile başladı.Bu araştırmada, bulaşık makinesi parlatıcılarındaki kimyasalların mideyi kaplayan hücrelere zarar vererek toksinlerin ve bakterilerin vücuda ‘sızmasına’ neden olabilecek küçük boşluklar bırakabileceğini öne sürüyordu.
Zürih Üniversitesi'nde yürütülen çalışmanın liderliğini üstlenen immünoloji profesörü Cezmi Akdiş yaptığı açıklamada, hasarın bulaşık ve bardaklarda su tutulmasını ve leke oluşumunu önlemek için kullanılan bir kimyasal olan alkol etoksilatlardan kaynaklandığını söyledi.
Alkol etoksilatlar, bardak, tabak ve çatal-bıçak takımlarının üzerinde kalan parlak maddedir diyen Akdiş, Laboratuvar ortamında alkol etoksilatların insan bağırsaklarının içini kaplayan epitel hücreleri için toksik olduğunu gösterdik.
Parlatıcıya ilişkin veriler oldukça ikna edici ifadelerini kullandı.
Akdiş, kimyasalların on binlerce kez seyreltilse bile bağırsak hücreleri için toksik olabileceğini ancak günlük kullanılan ürünlerdeki yoğunluğun çok daha yüksek olduğunu belirterek, Deterjanlarda yüzde 10'a, sıvı sabunlarda ise yüzde 5 ila 10'a kadar çıkabiliyor dedi.Dolayısıyla temelde bulaşık makinesinde yıkanan bir eşyanın yemek yemek ya da bir şeyler içmek için kullanılması yoluyla kimyasal kalıntıların vücuda alınması mümkün.
Akdiş, kimyasalların vücutta hücre DNA'sının onarımını engelleyen ve hatta bağırsaktaki hücreleri kendi kendilerini yok etmeye zorlayan zararlı moleküllerin birikmesine neden olabileceğini, sonuç olarak ortaya astım, egzama, sedef hastalığı, gıda alerjileri ve irritabl bağırsak sendromu gibi sorunların çıkabileceğini söyledi.Geçmişte yapılan çalışmalarda bağırsak bariyerinin hasar görmesinin, tiroit bezinin yetersiz çalışmasına neden olan Haşimato tiroiditi gibi otoimmün hastalıklarla da ilişkili olduğu görülmüştü.
Öte yandan Akdiş, riskin büyük ölçüde bulaşık makinesinin türüne bağlı olduğunu ifade ederek, Ticari bulaşık makineleri tabakları sadece bir dakika içinde temizler ve parlatıcıyı doğrudan yüzeye püskürtür, döngüyü ayarlamanın bir yolu yoktur dedi.
Ev tipi bulaşık makinelerinin ise yaklaşık 1 saat çalıştığını ve daha fazla su kullandığını hatırlatan Akdiş, Tüketicilerin başka seçenekleri de var: Yıkanan eşyaları tekrar durulamak, parlatıcı içermeyen deterjanlar kullanmak, parlatıcı yerine de sirke kullanmak.
Profesyonel cihazlarda, süreç değiştirilemediği için risk daha yüksektir diye konuştu.
Parlatıcı yerine sirke kullanmak istiyorsanız son durulama için küçük bir bardak beyaz sirkeyi üst rafa dik olarak yerleştirebilir veya parlatıcı bölmesine az miktarda sirke koyabilirsiniz.
Bununla birlikte bazı makine üreticileri, sirkenin sık kullanılmasının kauçuk contaların bozulmasına neden olabileceği konusunda uyarıyor.
TikTok videolarında vurgu yapılan bir diğer konu da mikroplastikler.
Paylaşımlarda, çeşitli araştırmalara atıfla yıkama sonrasında tabaklarda küçük plastik parçacıklarının kaldığı iddia ediliyor.Ne var ki söz konusu araştırmalarda tabaklarda kalan kalıntılar değil bulaşık makinelerinin ürettiği atık sulardaki plastikler ölçülüyor.
Dahası bu mikroplastiklerin kaynağı deterjanlar değil yıkanan plastik mutfak eşyaları.
Örneğin İspanya'da gerçekleştirilen ve Journal of Environmental Science and Pollution Research dergisinde yayımlanan 2023 tarihli bir araştırma, bulaşık makinesinde her bir yıkamanın (özellikle sıcaklık yüksek ve su güçlüyse) 1.000'den fazla mikroplastik parçacığı atık suya saldığı bulgusuna ulaştı.
Bunların çoğu, yıkanan plastik eşyalardan veya bulaşık makinesinin kendi plastik bileşenlerinden geliyordu.
Mayıs 2025'te Avustralya'da bir grup araştırmacı, bir makine dolusu plastik eşyanın atık suya 920 bin adet mikro ve nano parçacık salabileceği öngörüsünde bulundu.
Ancak 2023 yılındaki araştırmada olduğu gibi burada da araştırmacılar parçacıkların tabaklarda kalıp kalmadığını ölçmedi.
Öte yandan İspanya'daki araştırmacıların öngördüğü salınan toplam plastik kütlesi miktarının düşünülenden çok daha küçük olduğu da ortaya çıktı: Kişi başına yılda 6 miligramdan az, yani bir pirinç tanesinin yaklaşık dörtte biri kadar.Araştırmanın lideri Dr.
Elvis Okoffo, Salınan parçacık sayısı yüksek olmasına rağmen, toplam kütle düşük ve çamaşır yıkama gibi diğer bilinen kaynaklara kıyasla önemsiz dedi.
Dile getirilen bir diğer endişe de bulaşık makinesi tabletlerinin etrafındaki plastik benzeri filmin tabaklara yapışması.
Bu film, suda çözünen sentetik bir bileşik olan polivinil alkolden (PVA) yapılıyor. 2021 tarihli bir çalışma, filmin çoğunun çözülüp atıldığını ve sağlığı etkileyecek miktarda tabaklarda kalmadığına dair kanıt bulunmadığını öne sürdü.
Araştırmayı yürüten bilim insanı Dr.
Charles Rolsky, bunun bir sağlık sorunu değil, çevresel bir sorun olduğunu belirtti.
Uzmanlar, tüm bu endişelere rağmen tabakları temizlemek ve zararlı bakterileri önlemek için hala bulaşık makinesi kullanmanın daha iyi olduğunu söylüyor.Gıda güvenliği uzmanı Dr.
Lisa Ackerley, Bulaşık makineleri, ısı dezenfeksiyonu ile mutfak eşyalarını hijyenik olarak temizler; biz kendimizi yakmadan bu sıcaklıklara ulaşamayız” dedi.
Özellikle çiğ et, kümes hayvanları, balık ve kök sebzelerin hazırlanmasında kullanılan kesme tahtaları ve bıçaklar gibi eşyaların dezenfekte edilmesi gerektiğini vurgulayan Ackerley, Bulaşık makinesi bu belirsizliği ortadan kaldırır, bu yüzden ben de kullanıyorum.
Tabii kolaylığı için de diye ekledi.
Sonuç olarak, asıl riskler endüstriyel mutfaklarda oluşuyor.
Evinizde ise bazı basit değişikliklerle, örneğin tekrar durulama yaparak bulaşık makinenizi korkmadan kullanabilirsiniz.
